Trang phục Nữ

Nền tảng của trang phục phụ nữ trong những năm 1450 tiếp tục là chemise, loại áo lót bằng vải lanh không dệt được mặc bởi tất cả phụ nữ, cho dù họ giàu hay nghèo. The Labors of the Months (Hình 1), một tấm thảm được làm ở Alsace, vùng biên giới giữa các lãnh thổ Pháp, Burgundy và Đức, cho thấy những người đàn ông và phụ nữ làm công việc đồng áng trong nửa cuối năm. Một người phụ nữ (Hình 2) đã vén váy của chiếc váy của mình để lộ ra một đường viền màu xám, có kết cấu thô, lơ lửng trên mắt cá chân của cô. Chemise là một lớp lót có thể giặt được để bảo vệ lớp trang phục tiếp theo, chiếc váy. Những chiếc váy trong tấm thảm được thiết kế rộng rãi và không khác mấy so với những chiếc áo chẽn thời trung cổ, tiền thân của chúng. Chúng có thể được làm bằng vải lanh hoặc len và mặc nhiều lớp tùy theo mùa. Những loại len nhuộm không còn quá đắt đối với tầng lớp lao động, mặc dù nếu một phụ nữ nông thôn mặc váy xanh đậm như trong hình 2, có khả năng cô ấy sẽ mặc nó để đi nhà thờ vào Chủ nhật. Những chiếc váy có ống tay thẳng có thể cuộn lên hoặc xuống và váy đủ rộng để vén lên nhằm mục đích tự do di chuyển; để chúng không chạm xuống mặt đất. Tính thực dụng cũng ảnh hưởng đến quy định các phụ kiện như giày gỗ và mũ rơm dệt.

Facebook

Hình 1 - Nhà sản xuất không xác định (tiếng Pháp). Người lao động của tháng, một phần của khung cảnh, năm 1440-60. Tấm thảm; len sợi, sợi dọc vải lanh; 39 x 272,2 cm. London: Bảo tàng Victoria & Albert, 6-1867. Nguồn: VAM

Facebook

Hình 2 - Nhà thiết kế không xác định (tiếng Pháp). Chi tiết từ Người lao động của tháng, năm 1440-60. Tấm thảm; len sợi, sợi dọc vải lanh; 39 x 272,2 cm. London: Bảo tàng Victoria & Albert, 6-1867. Nguồn: VAM

Ngược lại, những chiếc váy được thấy trong các bức bích họa của Piero della Francesca The Legend of True Cross (Hình 3), trong Nhà thờ San Francesco ở Arezzo, lại thể hiện những đặc điểm của thời trang tiên tiến nhất trong thập kỷ ở Ý. Chu kỳ bích họa, bắt đầu vào năm 1452, kể về một câu chuyện thời trung cổ huyền thoại về cây thánh giá mà Chúa Kitô bị đóng đinh. Để những câu chuyện như vậy trở nên sống động, các nghệ sĩ thường cho các nhân vật trong kinh thánh hoặc thần thoại mặc trang phục đương đại của thế kỷ 15.

Facebook

Hình 3 - Piero della Francesca (người Ý, 1415-1492). The Legend of True Cross: Lễ rước Nữ hoàng Sheba; Cuộc gặp gỡ của Nữ hoàng Sheba với Vua Solomon, năm 1452-66. Fresco; 336 x 747 cm. Arezzo: Cappella Maggiore, San Francesco. Nguồn: Web Gallery of Art

Người phụ nữ trẻ mặc váy xanh lá cây chứng kiến ​​Cuộc gặp gỡ giữa Nữ hoàng Sheba và Vua Solomon (Hình 4) có thể đã bước ra từ các đường phố của Arezzo. Ở vùng này của Ý, váy của cô ấy sẽ được gọi là gamurra. Nó được làm bằng lụa hoặc len mịn, và được lót bằng vải lanh để bảo vệ vải và tạo hình cho cơ thể. Chúng ta có thể thấy rằng nó được cấu tạo với một đường may ở phần eo cao, nơi vạt áo được nối với váy. Chiếc váy được xếp nếp với những "nếp gấp ống" hẹp và sự đầy đặn được thả trên mặt đất. Ở đường viền cổ thấp của chiếc váy, và ở dưới cùng của tay áo, chúng ta có thể nhìn thấy một lớp vải lanh trắng mịn mặc bên dưới.

Trong cảnh khác trong bức bích họa này (Hình 5) Nữ hoàng Sheba đang quỳ gối, xung quanh là những người hầu cận của bà. Một số người trong số họ đang mặc một chiếc áo khoác bên ngoài chiếc gamurre của họ. Người phụ nữ trẻ ở xa nhất bên trái mặc chiếc cioppa của Ý màu hồng, tương đương với houppelande Bắc Âu, ngoài chiếc gamurra màu xanh lam. Tay áo của gamurra được cắt làm hai phần, với phần trên rất đầy đặn, nối trên khuỷu tay với phần dưới vừa vặn, một kiểu gọi là “tay áo lombard”. Tay áo của cioppa theo phong cách Tuscan, được gọi là maniche a gozzi, rạch xuống phía trước để cánh tay có thể được giải phóng hoàn toàn, để tay áo treo trên vai. Người phụ nữ ở bên phải mặc một chiếc áo choàng trắng hẹp làm từ một khổ vải, các mép được trang trí bằng kỹ thuật cắt trang trí được gọi là frappature ở Ý và dagging ở Bắc Âu. Giống như cioppa, nó cũng rủ xuống mặt đất.

Facebook

Hình 4 - Piero della Francesca (người Ý, 1415-1492). Chi tiết về Lễ rước Nữ hoàng Sheba; Cuộc gặp gỡ của Nữ hoàng Sheba với Vua Solomon, năm 1452-66. Fresco; 336 x 747 cm. Arezzo: Cappella Maggiore, San Francesco. Nguồn: Web Gallery of Art

Trong cả hai cảnh trong bức bích họa này, Nữ hoàng Sheba là nhân vật ăn mặc đẹp nhất, được bao bọc trong một lớp áo choàng (mantello),  màu trắng (Hình 4) hay xanh lam (Hình 5). Những người phụ nữ có chiếc cổ thon dài, được nhấn mạnh bởi đường viền cổ phía sau của váy và trang phục bên ngoài của họ. Ngực của họ hơi tròn, gần như phẳng, và mặc dù họ có thắt lưng, nhưng vòng eo của họ rất rộng để không làm hỏng vẻ uyển chuyển của lớp xếp nếp. Mặc dù trang phục của họ hiện đại, nhưng vẫn gợi cho chúng ta nhớ đến thời cổ đại. Tóc được quấn bằng những dải vải lanh và cuộn quanh đầu được nhiều phụ nữ trẻ tạo kiểu , là một ám chỉ khác về thời cổ đại. Một người phụ nữ, đứng sau Nữ hoàng Sheba trong hình 5, để tóc theo kiểu “cặp thái dương” của những thập niên trước, nhưng phần nón hình sừng không lớn lắm. Nữ hoàng Sheba để tóc cuốn trong vải lanh và sau đó được bọc trong một chiếc mũ hình trụ gợi nhớ lại kiểu balzo của Ý những năm 1430; ở Bắc Âu nó có thể được gọi là turret, nhưng nó là một phiên bản rất hạn chế của chiếc mũ đó (xem Hình 9). Nó được bao bọc bởi một tấm màn vải lanh mịn, được cố định bằng vương miện của cô.

Facebook

Hình 5 - Piero della Francesca (người Ý, 1415-1492). Chi tiết về Lễ rước Nữ hoàng Sheba; Cuộc gặp gỡ của Nữ hoàng Sheba với Vua Solomon, năm 1452-66. Fresco; 336 x 747 cm. Arezzo: Cappella Maggiore, San Francesco. Nguồn: Web Gallery of Art

Các bức bích họa của Truyền thuyết về Thập tự giá  thể hiện thời trang Ý những năm 1450 ở thời kỳ tiên phong nhất của nó, với nhiều gợi ý đến trang phục cổ đại. Bức tranh trên gỗ được gọi là Adimari Cassone (Hình 6) thể hiện sự sang trọng nhất của thời trang. Chiếc cassone là một chiếc rương cầu hôn bằng gỗ, thường được trang trí bằng sơn và chạm khắc, được cô dâu sử dụng để đựng những thứ cần trong gia đình mới, bao gồm cả những món quà mà cô ấy đã nhận được. Một cô dâu giàu có có thể có hàng tá bộ đồ lanh mịn, gamurre lụa và trang phục ngoài, khăn trải giường thêu, giá treo bằng nhung, v.v. Trong đám cưới, chiếc rương cassone sẽ được mang qua các con phố để đến nhà mới của cô. Trong cảnh trung tâm của Adimare Cassone, năm cặp đôi ăn mặc sang trọng khiêu vũ trong một vòng tròn dưới phần vòm sọc, với phần nền là Nhà rửa tội của Florence (Hình 7). Những người phụ nữ mặc những bộ đồ dệt bằng lụa Florentine đắt tiền nhất, được đính cườm hoặc thêu bằng vàng. Ba người trong số họ mặc cioppa với tay áo gozzi; những người khác mặc giornea, áo choàng làm bằng hai mảnh vải rộng nối ở vai. Tất cả trang phục bên ngoài đều rủ xuống mặt đất.

Facebook

Hình 6 - Giovanni di ser Giovanni Guidi (người Ý, 1406-1486). Cassone Adimari, những năm 1450. Màu keo trên gỗ; 88,5 x 303 cm. Florence: Galleria dell'Accademia. Nguồn: Wikimedia Commons

Người phụ nữ ở ngoài cùng bên trái, với chiếc áo giornea nhung màu xanh lam được khoác bên ngoài gamurra vàng, có một chiếc mũ đội đầu dựa trên một cuộn đệm được phủ bằng vải. Ở Bắc Âu, nó được gọi là bourrelet, ở Ý là ghirlanda, và ở cả hai khu vực, nó là một phong cách đã được định hình. Điều làm cho ghirlanda này trở nên đặc biệt là nó được bao phủ bởi lông công. Những người phụ nữ khác đội mũ trùm đầu dựa trên kiểu tóc “cặp thái dương” hình sừng, nhưng phần nón của tóc, được bao phủ bởi những chiếc cột tóc thêu vàng lấp lánh, cao hơn những thập kỷ trước, và gần như thẳng đứng, như thể chúng sắp hợp nhất vào chiếc turret ở Bắc Âu. Người phụ nữ thứ hai từ bên trái để kiểu tóc của mình với mạng che mặt bằng vải lanh có dây. Người thứ hai từ bên phải đeo tấm vải  nhung xếp nếp trên đầu của cô. Ở Florence, những màn trình diễn xa hoa như vậy tại các đám cưới/ lễ hội công chúng được coi là cần thiết để duy trì uy tín của gia đình, nhưng sau khi lễ hội kết thúc, quần áo sang trọng có thể được bán cho các tiệm cầm đồ hoặc đại lý, và chuyển thành vốn của gia đình.

Facebook

Hình 7 - Giovanni di ser Giovanni Guidi (người Ý, 1406-1486). Chi tiết về Cassone Adimari, những năm 1450. Màu keo trên gỗ; 88,5 x 303 cm. Florence: Galleria dell'Accademia. Nguồn: Wikimedia Commons

Trong khi đó, tại các triều đình Bắc Âu, thời trang lụa Ý tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong vẻ đẹp cần thiết để duy trì quyền lực. Trong Chân dung người hiến tặng (Hình 8), Petrus Christus đã khắc họa một phụ nữ trẻ ăn mặc thời trang với độ chính xác cao. Lớp lót chemise của cô ấy có thể nhìn thấy ở đường viền cổ thấp của chiếc váy nhung lụa màu đỏ; lấp đầy đường viền cổ áo ở trung tâm là một mảnh vải nhỏ gọi là partlet. Ngoài phần phụ hình tam giác ở giữa bằng nhung đen, còn có gorget bằng vải lanh trong suốt phủ trên vai và được ghim vào chemise bằng một chiếc ghim vàng. Chiếc váy được lót bằng một lớp lông màu xám phẳng, xuất hiện ở cổ tay áo được xắn lên và ở đường viền cổ, gợi ý rằng nó đã được sử dụng để lót toàn bộ chiếc váy. Chiếc mũ đội đầu của cô (Hình 9), phụ kiện quan trọng nhất, là một ví dụ về phong cách turret của thập kỷ này. Tóc của cô được tạo kiểu thành hình nón và được bao phủ bởi một loại vải lanh hoặc lụa tơ tằm mịn có tên gọi là crispin, được thêu bằng ngọc trai và lụa đỏ, hoặc thậm chí là hồng ngọc. Một dải ruy băng thêu kim loại trang trí các cạnh của crispin và một phần được kéo dài từ đỉnh turret uốn cong quanh tai cô. Ngoài ra, có một phần dây nhỏ giữa tai được kết nối với phần dây cố định ở đỉnh đầu. Những dải ruy băng và dây này giúp ổn định cấu trúc và neo giữ tấm màn vải lanh mịn bao phủ turret và trán của cô.

Facebook

Hình 8 - Petrus Christus (Flemish, 1410-1475). Chân dung người hiến tặng, năm 1455. Sơn dầu trên gỗ; 41,8 x 21,6 cm (16 7/16 x 8 1/2 in). Washington, DC: Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, 1961.9.11. Bộ sưu tập Samuel H. Kress. Nguồn: NGA

Grandes Chroniques de France (Hình 10), một bản thảo với một số bức tranh thu nhỏ của Jean Fouquet, họa sĩ cung đình của Vua Charles VII, cho thấy những phong cách tương tự được mặc bởi một công chúa và các hầu cận của cô. Tất cả đều mặc những chiếc váy xẻ thấp với cách cắt tỉa tương phản và những chiếc partlet ở đường viền cổ áo. Những người hầu cận có kiểu tóc turret cao hơn. Các dây dẫn chạy lên trên đỉnh đầu, giữ cho các tấm vải lanh ở đúng vị trí, tạo ra một đường gờ, và ấn tượng rằng turret bị tách hoặc nứt ở trung tâm, một hiệu ứng được mô tả như một “hình trụ sứt mẻ”. Điều thú vị là công chúa trong cảnh này hoàn toàn không đội turret, hay bất kỳ chiếc mũ nào, chỉ để dành cho một chiếc vương miện. Mái tóc vàng của cô xõa tự do trên lưng. Tuy nhiên, chiếc váy của cô ấy được trang trí bằng lông chồn ermine, từ lâu đã gắn liền với hoàng gia, và cô có phần đuôi váy rất, rất dài. Không giống như công chúa và hoàng hậu, những người phụ nữ theo đuổi thời trang mà không có hầu cận chắc hẳn đã phải vật lộn với những bộ váy dài này; trong thập kỷ này, chúng ta bắt đầu thấy họ vắt phần đuôi váy qua một cánh tay (Hình 11), để lộ áo lót hoặc lớp váy ở dưới.

Phụ nữ ở Bắc Âu hiếm khi mặc bất kỳ trang phục nào bên ngoài như houppelande, đây là một từ ngày càng hiếm trong các bản kiểm kê trang phục và các tài liệu khác vào thời đó. Những chiếc áo choàng và mũ trùm kín đầu, cần thiết cho sự ấm áp, đặc biệt là với những đường viền cổ thấp như vậy, đã tồn tại, nhưng chúng hiếm khi được nhìn thấy trong nghệ thuật. Chúng tương tự như những chiếc áo choàng được Nữ hoàng Sheba mặc trong hình 4 và 5.

Facebook

Hình 9 - Petrus Christus (Flemish, 1410-1475). Chi tiết về Chân dung người hiến tặng, năm 1455. Sơn dầu trên gỗ; 41,8 x 21,6 cm (16 7/16 x 8 1/2 in). Washington, DC: Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, 1961.9.11. Bộ sưu tập Samuel H. Kress. Nguồn: NGA

Facebook

Hình 10 - Nghệ sĩ vô danh (tiếng Pháp). Sự xuất hiện của công chúa, Grandes Chroniques de France, năm 1458. Bản thảo. Paris: Bibliothèque Nationale de France, BNF MS fr. 6465, fol. 338v. Nguồn: Gallica

Facebook

Hình 11 - Nghệ sĩ vô danh (tiếng Pháp). Chi tiết từ Heures de Pierre II duc de Bretagne, năm1456. Bản thảo. Paris: Bibliothèque Nationale de France, BMF MS lat. 1159, fol. 18. Sao chép lại trong Van Buren và Wieck, tr. 183. Nguồn: Worldcat

Sự phát triển quan trọng nhất của những năm 1450 trong thời trang phụ nữ là sự phát triển của chiếc turret thành một cấu trúc hình nón nhọn hơn, cao hơn. Nó đạt đến hình thức cổ điển vào cuối thập kỷ, được bao phủ bởi vải đen với một tấm màn vải lanh mịn phủ trên đó, rủ xuống, như được thấy trong hình 12. Phải thừa nhận rằng cái tên phổ biến cho chiếc mũ này là hennin, nhưng thuật ngữ đó, nếu nó được sử dụng, nên được áp dụng cho những chiếc mũ đội đầu hình sừng khiến các chàng trai trong những năm 1420 chế nhạo phụ nữ bằng tiếng kêu của những người chăn cừu, "au hennin, au hennin". Turret, xuất hiện vào cuối những năm 1440, đã thay thế mũ đội đầu hình sừng vào giữa những năm 1450 và đạt đến tầm cao hơn nữa vào cuối thập kỷ. Mặc dù nó đáng chú ý, chúng ta cũng nên lưu ý đến những thay đổi khác vào cuối những năm 1450, được thấy trong hình 12: đường viền cổ thấp rộng hơn, để có thể đeo một chiếc vòng cổ rộng, chiều dài thừa của chiếc váy được nâng lên ở hai bên và giấu dưới cánh tay. Cảnh này mô tả sự cám dỗ của Thánh Bertin, một tu sĩ sống ở thời Carolingian, cử chỉ đặc trưng này của người phụ nữ thời thượng của những năm 1450 cho thấy bản chất thật của cô; cô là một ác quỷ trong hình dạng con người và có đuôi của con rắn.

Facebook

Hình 12 - Simon Marmion (người Pháp, 1425-1489). Chi tiết từ Cảnh trong Cuộc đời của Thánh Bertin, 1459. Sơn dầu trên gỗ; 58,5 x 146,4 cm. Berlin: Gemäldegalerie der Staatlichen Museen, 1645A. Nguồn: SMB

Biểu tượng thời trang: Isabelle de Bourbon (1434-1465)

Facebook

Hình 1 - Nghệ sĩ vô danh (Flemish). Chân dung Isabelle của Bourbon, vợ hai của Charles le Téméraire, qua đời vào năm 1465, 16c. bản sao của 15c. nguyên bản. Sơn dầu trên gỗ; Kích thước 52 x 32 cm. Lille: Musée des Beaux-Arts, P 1527. Nguồn: RMN France

Isabelle de Bourbon (Hình 1) là con gái của Charles, Duc de Bourbon, em họ của Vua Pháp Charles VII, và của vợ ông là Agnes xứ Burgundy, em gái của Công tước Philip the Good. Cô lớn lên tại triều đình Burgundy dưới sự chăm sóc của người dì khi kết hôn, Isabella của Bồ Đào Nha, Nữ công tước xứ Burgundy. Vào đầu những năm 1450, bà nổi lên như một ứng cử viên để kết hôn với con trai và người thừa kế của Philip, Charles, Bá tước xứ Charolais. Người vợ đầu tiên của ông, con gái của Charles VII, Catherine, đã qua đời vào năm 1446. Hiệp ước Arras năm 1435 thiết lập hòa bình giữa Burgundy và Pháp quy định rằng người thừa kế ngai vàng của Burgundy phải kết hôn với một công chúa Pháp. Là cháu gái của Philip và là em họ của Charles, Isabelle có thể được coi như là một công chúa Pháp, và rất quen thuộc với các nghi thức và văn hóa của triều đình phô trương nhất ở châu Âu. Trong suốt thời thơ ấu của cô ở Burgundy, “thời trang và sự xa hoa đã lấn át cả một tỉnh nhỏ, nơi trước đây sự đơn giản là trật tự”. Vào tháng 2 năm 1454, Isabelle có lẽ đã có mặt tại Lille tại Lễ hội Chim trĩ, một trò giải trí xa hoa chưa từng có do Philip the Good tổ chức, nơi ông tuyên bố ý định tiến hành Thập tự chinh và tái chiếm Constantinople, nơi đã rơi vào tay quân Thổ vào năm trước.

Tuy nhiên, cuộc hôn nhân của cô với Charles gần như không xảy ra, vì cha cô không đồng ý với các điều khoản yêu cầu của hồi môn, và mẹ của chú rể, Isabella của Bồ Đào Nha, muốn có một công chúa Anh và liên minh cho con trai bà. Ý muốn của Philip the Good vượt qua mọi trở ngại, và cả hai người, đều hai mươi tuổi, đã kết hôn tại Lille vào ngày 30 tháng 10 năm 1454. Tám ngày sau, Isabella của Bồ Đào Nha, người vẫn giữ mối quan hệ tốt với con dâu mới, đã tổ chức một bữa tiệc linh đình cho họ. Giống như phần còn lại của triều đình Burgundy, cặp đôi thường xuyên đi du lịch quanh năm khắp các lãnh thổ của công quốc, nhưng họ dành nhiều thời gian nhất ở biên giới phía bắc Hà Lan và Zeeland, nơi Charles làm thống đốc thay mặt cha mình. Đây là một cuộc hôn nhân hạnh phúc, Charles chung thủy với vợ của mình, một điều hết sức bất thường vào thời điểm đó. Năm 1457, Isabelle sinh con gái của họ, Mary của Burgundy.

Isabelle là người phụ nữ có địa vị cao thứ hai tại triều đình Burgundy, chỉ đứng sau mẹ chồng là Nữ công tước, người vừa tròn 60 tuổi vào năm 1457. Hiện tại, bức chân dung Nữ công tước của Rogier van der Weyden ở Trung tâm Getty, cho thấy cô đang mặc một chiếc váy bằng nhung gấm vàng được trang trí bằng lông chồn ermine. Cô tiếp tục hoàn thành nghĩa vụ của mình, thể hiện một vẻ ngoài lộng lẫy, nhưng cô đã không theo kịp sự thay đổi của thời trang. Trong bức chân dung, cô đội chiếc mũ đội đầu hình sừng "cặp thái dương". một kiểu tóc cũ từ những năm 1450. Ngay sau khi đứa cháu gái chào đời, thất vọng vì ảnh hưởng của cô đối với chồng và các chính sách của ông ấy đã suy yếu, Isabella lui vào tu viện “và hiếm khi trở lại thế giới hoặc tham gia các nghi lễ trong suốt phần còn lại của cuộc đời”. Do đó, Isabelle phải điều hành triều đình và giới thiệu những xu hướng thời trang mới nhất. Trong hai bức chân dung được biết đến của cô, đều là bản sao sau này của các bản gốc bị mất, bà đội mũ turret. Hình 1 cũng cho thấy một chiếc váy nhung lụa màu đỏ được trang trí bằng lông vũ màu nâu, đường viền cổ rộng và thấp được lấp đầy bằng một phần nhung đen phù hợp với vải che chiếc mũ turret của cô. Nhung đen cũng được sử dụng để bọc dây neo của chiếc turret, có thể nhìn thấy như một nửa vòng tròn ở giữa chân tóc. Một chiếc vòng cổ bằng vàng và bạc tinh xảo, với họa tiết Burgundy của đá lửa rực, là một phụ kiện hợp thời  khác.