Thời trang nữ

Trong suốt thập kỷ này, sự thay đổi đáng chú ý nhất trong thời trang nữ không phải là kiểu quần áo hay mũ mới, mà là sự thay đổi về thân hình thời trang lý tưởng như các nghệ sĩ mô tả. Đầu hình bầu dục lớn, vai hẹp và thân dài với phần bụng phình to, những đặc điểm đã thấy ở những năm 1420, trở nên rõ nét hơn nhiều vào những năm 1430, và chúng được củng cố bởi tư thế và cử chỉ (Hình 1). Phụ nữ thường nghiêng về phía sau và đẩy hông về phía trước, đôi khi giữ chiều dài thừa ra của trang phục phía trước phần bụng căng tròn để họ có vẻ như đang trong giai đoạn phát triển của thai kỳ (Hình 2).

Facebook

Hình 1 - Nghệ sĩ vô danh (Hà Lan). Tấm thảm đi săn ở Devonshire: Săn lợn rừng và gấu, 1425-1430. Tấm thảm dệt bằng len sợi dọc và sợi ngang; 1023 x 385,4cm. Luân Đôn: Bảo tàng Victoria và Albert, T.204-1957. Nguồn: VAM

Nền tảng của trang phục phụ nữ vẫn là chemise vải lanh, loại áo lót cơ bản được mọi tầng lớp mặc. Khoác ngoài là một chiếc váy dài với tên gọi khác nhau ở mỗi quốc gia và khu vực, chẳng hạn như kirtle ở Anh, côte-hardie ở Burgundy và Pháp, và cotta hoặc gamurra ở Ý. Hầu hết trang phục của phụ nữ đều được làm bằng len, vì hàng dệt lụa chỉ dành cho tầng lớp quý tộc và tầng lớp trung lưu giàu có. Để kéo dài tuổi thọ của trang phục và đạt được độ mịn, ôm sát, những chiếc váy được lót bằng vải lanh.

Facebook

Hình 2 - Nghệ sĩ vô danh (người Pháp). Chi tiết Hai người phụ nữ trong biển hoa, Hours of Margaret of Orléans, năm1430. Bản thảo. Paris: Bibliothèque Nationale, tiếng Latinh 1156B, folio 172r. Nguồn: Gallica

Facebook

Hình 3 - Nghệ sĩ vô danh (Hà Lan). Chi tiết từ Tấm thảm đi săn ở Devonshire: Falconry, những năm 1430. Tấm thảm; 445 x 1075,9 cm. Luân Đôn: Bảo tàng Victoria và Albert, T.202-1957. Nguồn: VAM

Ở tiền cảnh của Falconry (Hình 3), một trong bốn tấm thảm Săn bắn ở Devonshire mô tả các cận thần Burgundi tham gia vào môn thể thao yêu thích của họ và hòa mình với những người dân quê, chúng ta thấy một phụ nữ trẻ đang đứng bên một chiếc cối xay với chiếc váy được vén lên, lộ ra vải lanh của lớp lót phía dưới. Những người thợ dệt tấm thảm đã thể hiện chiếc chemise bằng cách sử dụng một mô hình hình học lặp lại có độ tương phản thấp, cho thấy rằng nó được làm bằng vải gấm hoa lanh; phần tua rua ở đường viền là một chi tiết thú vị, nhằm nâng đỡ phần thân dưới đầy đặn của chiếc váy. Chiếc váy màu xanh lá cây nhạt được thiết kế ôm sát phần thân trên và tay áo, kéo chặt phần dưới cánh tay bằng các nút và được lộn lên ở cổ tay để tạo thành cổ tay áo. Người phụ nữ trẻ cũng mặc một bộ đồ bằng vải lanh với cổ áo mở lấp đầy đường viền cổ váy; nó được giữ cố định bằng dây buộc dưới cánh tay.

Facebook

Hình 4 - Nghệ sĩ vô danh (người Pháp). Chi tiết Hai người phụ nữ với lọ hoa, Hours of Margaret of Orléans, năm 1430. Bản thảo. Paris: Bibliothèque Nationale, tiếng Latinh 1156B, folio 150R. Nguồn: Gallica

Facebook

Hình 5 - Nghệ sĩ vô danh (Hà Lan). Chi tiết từ Tấm thảm săn lợn rừng và gấu, 1425-1430. Tấm thảm dệt bằng len sợi dọc và sợi ngang; 1023 x 385,4cm. Luân Đôn: Bảo tàng Victoria và Albert, T.204-1957. Nguồn: VAM

Các phong cách tương tự có thể được nhìn thấy trong The Hours of Margaret of Orléans, một bản thảo minh hoạ được thực hiện ở Paris hoặc Angers vào khoảng năm 1430, trong đó hai nhân vật thu nhỏ trong một đường viền hoa trang trí mặc những chiếc váy tương phản về màu sắc và vừa vặn (Hình 4). Người phụ nữ trẻ mặc đồ đỏ, có mái tóc dài để lộ ra ngoài gợi ý rằng cô ấy chưa lập gia đình, mặc một chiếc váy có viền trước và một chiếc áo khoác vải lanh có cổ. Phần tay áo lộn ngược ở cổ tay để lộ lớp vải lanh của trang phục, hoặc phần tay áo dài của chemise, tạo thành cổ tay áo.

Tay áo thường là phần duy nhất có thể được nhìn thấy dưới lớp trang phục bên ngoài, là tâm điểm của thời trang. Boar and Bear Hunt (Săn Lợn Rừng và Gấu) (Hình 1), phiên bản sớm nhất của những tấm thảm Devonshire Hunting, mô tả thời trang đầu những năm 1430. Hai người phụ nữ ở gần trung tâm của tấm thảm mặc các phiên bản đặc biệt của houppelande (Hình 5). Chiếc áo khoác dài bên ngoài bằng len hoặc lụa này là lớp thứ ba của trang phục nữ. Houppelandes có thể trông rất khác nhau tùy thuộc vào chất liệu và cách trang trí cũng như kiểu tay áo của chúng. Người phụ nữ trong trang phục xanh lam mặc một chiếc houppelande theo phong cách đã có sẵn, với vòng eo cao được đánh dấu bằng một chiếc thắt lưng rộng, và tay áo dài hình phễu được gọi là tay áo bombard. Nó có lẽ được làm bằng len Flemish loại tốt với một lớp lông trắng bên trong, có thể nhìn thấy ở tay áo và viền áo. Chúng ta cũng có thể nhìn thấy phần tay áo của chiếc váy màu đỏ mà cô mặc bên dưới chiếc houppelande, hợp với chiếc thắt lưng màu đỏ. Điều làm nên sự đặc biệt của chiếc houppelande dành cho người phụ nữ này là phần trang trí bằng vàng thêu các chữ cái đảo ngược, đánh vần là “monte le désir,” hoặc moult le désir, nằm rải rác trên tay áo bên trái. Các chữ cái bị đảo ngược bởi vì những người thợ dệt có thể đã không để ý đến việc họ đã làm việc từ mặt sau của tấm thảm khi trang trí. Các biểu tượng hoặc phương châm cá nhân được thêu tiếp tục có tính thời trang cao.

Người phụ nữ bên cạnh gây sự chú ý bằng một chiếc houppelande màu đỏ lộng lẫy được làm bằng nhung kim tuyến của Ý. Thay vì tay áo, nó có một tấm nhung, lót bằng lông chồn ermine, khoác trên vai như một chiếc áo choàng. Do sự liên kết của chồn ermine với hoàng gia, chiếc houppelande này giống như một chiếc áo choàng đăng quang. Vị trí nổi bật của những nhân vật này và trang phục đặc biệt xa hoa của họ gợi ra suy đoán rằng họ có thể đại diện cho Isabella của Bồ Đào Nha, người đã trở thành vợ thứ ba của Công tước Philip the Good vào tháng Giêng năm 1430, và hầu cận của cô là Jeanne d’Harcourt. Isabella bị người Burgundy coi là sa đọa khi cô mới đến, và phần lớn chiếc quần dài của cô đã bị mất trên biển. Sau đó cô nhận được nhiều món quà lộng lẫy, và Jeanne d’Harcourt được giao nhiệm vụ tháp tùng cô đi khắp nơi và dạy cô các nghi thức của triều đình Burgundy. Sau khi tổ chức lễ cưới xa hoa ở Bruges, Công tước và Nữ công tước và đoàn tùy tùng của họ bắt đầu chuyến tham quan các vùng lãnh thổ của Burgundy bao gồm Arras, nơi những tấm thảm có khả năng được thực hiện trong nhiều năm.

Facebook

Hình 2 - Rogier van der Weyden (người Bỉ, 1400-1469). Chân dung một người phụ nữ với chiếc mũ bonnet, 1430. Sơn dầu trên gỗ; 47 x 32 cm (18,5 x 12,5 in). Berlin: Gemäldegalerie. Nguồn: Wikipedia

Triều đình Burgundy đã tập trung tại Arras một lần nữa vào mùa hè năm 1435, để chào đón các chức sắc từ Anh và Pháp đến hội nghị hòa bình. Cả hai người phụ nữ được miêu tả trong tấm thảm đều đeo thắt lưng bản rộng ở vòng eo cao, và những chiếc vòng cổ bằng vàng được xếp trên nền vải lanh trắng. Những chiếc mũ đội đầu của họ minh họa cho hai loại chính ở Bắc Âu: chiếc mũ huves làm bằng vải lanh được cố định bằng dây, được đeo bởi một người phụ nữ mặc áo màu xanh lam, và chiếc bourrelet, chiếc mũ quấn có đệm được đeo bởi người phụ nữ mặc áo đỏ. Cả hai kiểu mũ đều dựa trên kiểu tóc "cặp thái dương" (a pair of temples), khi mà tóc được bó thành hai hình nón cao trên thái dương. Mặc dù những yếu tố này không phải là mới trong những năm 1430, nhưng tỷ lệ và cách trang trí của chúng vẫn tiếp tục phát triển. Chiếc bourrelet có hình trái tim, lõm xuống phía trước và cong hơn để tô điểm các cạnh của khuôn mặt. Chiếc huve màu sắc thể hiện một chi tiết mới: những chiếc ghim dài cần thiết để giữ các lớp vải lanh tại chỗ có một điểm nổi bật mới là phụ kiện trang trí bằng vàng hoặc kim loại mạ vàng. Một phiên bản đơn giản hơn có thể được nhìn thấy trong bức chân dung Rogier van der Weyden (Hình 6).

Facebook

Facebook

Hình 8 - Jan van Eyck (Hà Lan, 1390-1441). Bức chân dung Arnolfini, 1434. Dầu trên gỗ sồi; 82,2 x 60 cm (32,4 x 23,6 in). London: Phòng trưng bày Quốc gia, NG186. Nguồn: Phòng trưng bày Quốc gia

Thảm trang trí của Devonshire Hunting là đại diện cho những mẫu thời trang phức tạp nhất của thập kỷ này (Hình 7). Một phiên bản hạn chế hơn, nhưng không kém phần sang trọng của thời trang Burgundy được thể hiện với độ chính xác cao trong Bức chân dung Arnolfini nổi tiếng, một bức tranh sơn dầu của Jan van Eyck, đã ký tên và ghi ngày tháng vào năm 1434 (Hình 8). Đối tượng của bức tranh không phải là quý tộc, mà là một thương gia giàu có, được cho là Giovanni Nicolao Arnolfini, và vợ của ông ta. Gia đình Arnolfini có nguồn gốc từ Lucca, trung tâm dệt lụa hàng đầu của Ý trong thế kỷ trước; từ năm 1419, họ được thành lập ở Bruges với tư cách là đại lý vải và các mặt hàng xa xỉ khác (Koster). Người vợ trong bức chân dung mặc một chiếc váy lụa màu xanh lam dưới lớp lông cừu màu xanh lá cây lót lông trắng.

Facebook

Hình 9 - Jan van Eyck (Hà Lan, 1390-1441). Chân dung Margareta van Eyck, 1439. Sơn dầu trên gỗ; 32,6 x 25,8cm. Bruges: Groeningemuseum, 0000.GRO0162. Nguồn: Wikimedia Commons

Facebook

Hình 10 - Robert Campin (người Pháp, 1378-1444). A Woman (Một người phụ nữ), 1435. Dầu và mùi keo trên gỗ sồi; 40,6 x 28,1 cm (15,9 x 11,1 in). London: Phòng trưng bày Quốc gia, NG653.2. Nguồn: Phòng trưng bày Quốc gia

Dấu hiệu của sự sang trọng trong trang phục của cô là sự kín đáo nhưng vẫn không thể nhầm lẫn; cổ tay áo của cô được thêu bằng vàng, và thắt lưng của cô cũng được trang trí tương tự. Cô ấy đeo một chiếc vòng cổ bằng vàng và hai chiếc nhẫn vàng, nhưng thứ xa xỉ nhất là ở chiếc houppelande, những sợi len mịn nhiều nếp gấp rủ xuống sàn nhà. Sản xuất màu xanh lá cây rất đắt tiền vì cần nhuộm rất nhiều màu vàng với màu xanh lam. Như để tiêu thụ càng nhiều loại vải đắt tiền này càng tốt, houppelande được làm với tay áo rủ xuống gần sàn và được trang trí bằng các dải len màu xanh lá cây đã được nhuộm hồng, gấp và xoắn để tạo ra một kết cấu tương phản phong phú thay thế kết cấu len mịn mượt lúc đầu. Đây là một dạng phức tạp hơn của kỹ thuật cắt trang trí được thấy trong những thập kỷ trước.

Chân dung người vợ trong bức chân dung Arnolfini minh họa cách thời trang củng cố lý tưởng làm đẹp đương đại. Phía trên phần chân tóc đã được nhổ, mái tóc của cô đã được sắp xếp theo kiểu “cặp thái dương” (a pair of temples); các nón của tóc được viền bằng một bím tóc hẹp và được giữ cố định bởi một sợi vải lanh hoặc lụa mịn, gần như không nhìn thấy được gọi là crispin. Chiếc mũ đội đầu bao gồm năm lớp vải lanh, mỗi lớp đều được gấp mép. Van Eyck đã vẽ chân dung vợ của mình là Margareta đội một chiếc mũ tương tự vào năm 1439, với một lớp lụa màu đen phủ trên tóc (Hình 9). Mặc dù mạng che mặt bằng vải lanh trắng (Hình 10) không được cố định và lơ lửng trên dây, như trong phong cách chiếc mũ huve quý tộc, các lớp vải lanh trắng giúp tôn lên kích thước rõ ràng của đầu, tương ứng với vai hẹp và ngực nhỏ. Trong bức chân dung Arnolfini, chúng ta có thể thấy cách vòng eo cao kéo dài phần thân dưới và cách cử chỉ nâng chiều dài chiếc houppelande tạo ra ảo giác về một vùng bụng to tròn.

Facebook

Hình 11 - Antonio Pisanello (người Ý, 1395-1455). Chân dung của một công chúa Este, năm 1433. Dầu trên cây dương; 43 x 30 cm. Paris: Musée du Louvre, RF 766. Nguồn: Louvre

Facebook

Hình 12 - Antonio Pisanello (người Ý, 1395-1455). Head of a Young Woman/ Phần trên của một phụ nữ trẻ, (Nghiên cứu bức bích họa Thánh George và Công chúa, Nhà nguyện Pellegrini, San Anastasia, Verona), năm 1434-8. Bút và mực; 24,5 x 18,4 cm. Paris: Musée du Louvre, Inv. 2343. Nguồn: Louvre

Facebook

Hình 13 - Antonio Pisanello (người Ý, 1395-1455). Hai người đàn ông và một người phụ nữ mặc áo Houppelandes, năm 1438-40. Bút, mực, màu nước; 23 x 18cm. Bayonne: Musée Bonnat-Helleu. Nguồn: MBH

Trong khi thời trang giúp phụ nữ đạt được vẻ đẹp lý tưởng ở Bắc Âu, một lý tưởng mới và khác biệt, chịu ảnh hưởng của thời cổ đại cổ điển, đang xuất hiện ở Ý. Pisanello miêu tả một thành viên của gia đình d’Este Ferrara mặc một chiếc váy (gamurra) và houppelande (cioppa hoặc pellanda) với những nếp gấp được sắp xếp để trông giống như những chiếc cột cổ điển (Hình 11). Thêu trên ống tay áo của houppelande là một chiếc bình nạm ngọc trai, giống như một chiếc bình bằng bạc của một kho tàng La Mã cổ đại). Biểu tượng này có ý nghĩa rằng người phụ nữ trẻ đã nhận được một nền giáo dục nhân văn có uy tín bằng tiếng Hy Lạp và tiếng Latinh. Kiểu tóc của cô ấy, được cố định bằng những dải vải lanh, là một ám chỉ khác về thời cổ đại. Nếu đó không phải là mái tóc để lộ của chính người trông nom, thì đó có thể là một ví dụ về balzo, một loại mũ đội đầu của phụ nữ Ý trong suốt thập kỷ này. Balzo là một cấu trúc bằng dây hoặc liễu phủ bằng vải hoặc tóc; một ví dụ lớn hơn được thể hiện trong bản vẽ của Pisanello (Hình 12). Giống như những chiếc mũ trùm đầu ở Bắc Âu, chiếc balzo làm cho đầu của phụ nữ trông to hơn, một hiệu ứng được nhấn mạnh bằng cách nhổ lông mày và chân tóc. Tóc kiểu balzo tôn lên hình bóng thuôn dài được tạo ra bởi chiếc houppelande của một người phụ nữ, kéo lê trên mặt đất (Hình 13).