Trang phục nữ 

Trang phục của phụ nữ bắt đầu với áo lót cơ bản, một loại vải lanh chưa dệt. Mặc ngoài là một hoặc nhiều lớp áo bó sát, những chiếc váy có thân áo vừa vặn và những chiếc váy xòe, đầy đặn. Côte-hardie thường được làm bằng len với chất lượng khác nhau và kiểu dáng phong phú bằng lụa. Trong tấm thảm mang tính ngụ ngôn Honor Making a Chaplet of Roses (Hình 1), người phụ nữ trẻ mặc côte-hardie màu đỏ thắt dây ở bên phải; có đường viền cổ thấp rộng và tay áo dài hình bombard (bó hẹp ở vai và rộng ra dần ở cổ tay). Vì cô kéo váy lên,  chúng ta có thể thấy trang phục bên dưới và đôi giày đơn giản có quai trên mu bàn chân của cô. Tay còn lại của cô chỉ vào chiếc mũ bourrelet màu đỏ và vàng  bằng vải độn. Mặc dù khu vực này của tấm thảm đã được dệt lại và không thể khẳng định  rằng tấm thảm không bị thay đổi, nó có đặc điểm hình dạng cực kỳ rộng của thập kỷ này. Dòng chữ bên dưới hình vẽ được hiểu là “để làm hài lòng bạn tôi, tôi sẽ đội chiếc mũ xinh xắn này”.

Nhân vật đang ngồi đại diện cho Honor (Danh dự) được mặc trang phục cầu kỳ hơn với chiếc houppelande. Houppelande, cũng được mặc bởi nam giới, là một chiếc áo khoác bên ngoài với đường viền cổ cao và tay áo dài. Những chiếc houppelande của phụ nữ được mặc bên ngoài côte-hardie và thường được thắt cao ở eo. Chiếc houppelande người phụ nữ đang ngồi mặc có thể được làm bằng len hoặc lụa mịn màu xanh lam. Nó có cổ áo rộng bằng lông chồn ermine, loại lông thú danh giá nhất gắn liền với hoàng gia, phù hợp với cổ tay áo dài bằng lông chồn ermine được xắn lên. Một chiếc cổ áo thứ hai bằng vải lanh trắng như tuyết nằm trên cổ áo ermine. Lớp áo côte-hardie bên dưới có họa tiết hoa văn màu đen và vàng; bởi vì những loại vải dệt như vậy rất quý giá, chúng hiếm khi được sử dụng Phần còn lại của côte-hardie, ẩn dưới lớp lông vũ, có thể được làm bằng len trơn.

Facebook

Hình 1 - Nghệ sĩ vô danh (Nam Hà Lan). Honor Making Chaplet of Roses, ca. 1420. Tấm thảm bằng len sợi dọc và sợi ngang; 236,2 x 274,3 cm (93 x 108 in). New York: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 59,85. Bộ sưu tập Cloisters, 1959. Nguồn: MMA

Facebook

Hình 2 - Nhà thiết kế không xác định (người Pháp). Chùm trâm có các chữ cái đánh vần "Amor", giữa thế kỷ 15. Vàng, ngọc trai, ngọc lục bảo, bạc ghim; 2,9 x 2,4 x 1,4 cm (1 1/8 x 15/16 x 9/16 in). New York: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 57,26.1. Bộ sưu tập Cloisters, 1957. Nguồn: MMA

Chiếc mũ đội đầu của Honor (Danh dự) là một ví dụ điển hình về phong cách được gọi là "một cặp thái dương" (a pair of temples), trong đó tóc được búi thành hình nón trên thái dương và được giữ cố định bằng kẹp tóc và ghim. Mặc dù không phải là mới trong những năm 1420, nhưng kiểu tóc này đã phát triển rõ rệt trong suốt thập kỷ. Khi phủ một lớp khăn độn bourrelet, mũ của phụ nữ sẽ hướng lên trên và hướng ra ngoài như một cặp sừng. Chiếc mũ của Honor được trang trí bằng trâm cài trang sức (Hình 2). Có thể thấy một sự thay thế cho chiếc bourrelet trong Bedford Hours, một cuốn sách cầu nguyện của Anne of Burgundy, Nữ công tước xứ Bedford (Hình 3). Hai trong số các quý cô hầu cận nữ hoàng được mặc houppelandes với những màu xanh lá cây tươi sáng, màu đỏ và vàng Người phụ nữ mặc áo xanh lá cây đội một chiếc khăn che mặt bằng vải lanh được gọi là huves, được mắc trên những sợi dây luồn vào các nón tóc. Người phụ nữ thứ ba mặc một chiếc côte-hardie màu vàng với ống tay áo màu hồng. Các đường viền tóc được trang trí bằng màu đen, như được thấy trên cả ba phụ nữ, là một chi tiết mới để nâng cao vẻ đẹp thời trang. Như trong tấm thảm, chúng ta thấy những người phụ nữ với thẩm mỹ lý tưởng có khuôn mặt lớn, hình bầu dục, cổ dài, vai hẹp, ngực nhỏ và bụng hơi tròn.

Facebook

Hình 3 - Bedford Master (người Pháp). Một ẩn sĩ trình bày Fleur-de-lys cho Nữ hoàng Clotilde, chi tiết của Truyền thuyết về Fleur-de-lys, The Bedford Hours, ca. 1430. Giấy da, chiếu sáng; 26 x 18,5 cm. London: Thư viện Anh, Thêm. MS 18850, fol. 288 đv. Nguồn: BL.UK

Đối với những người đương thời, cũng như đối với các nhà sử học ngày nay, những chiếc mũ đội đầu là khía cạnh đáng chú ý nhất của thời trang phụ nữ trong suốt thập kỷ này. Theo biên niên sử người Burgundian Enguerrand de Monstrelet, vào năm 1428, một tu sĩ Dòng Cát Minh tên là Thomas Couette đã đi khắp miền bắc nước Pháp để rao giảng chống lại những phụ nữ đội mũ cao và thu hút đám đông. Monstrelet đã viết rằng:

“Không một người phụ nữ nào, dù ở cấp bậc nào, dám xuất hiện trước mặt Couette khi đội những chiếc mũ lớn như vậy, vì khi anh ta nhìn thấy, anh sẽ xúi giục tất cả những đứa trẻ nhỏ…. khóc lớn và hô lên, "Au hennin, au hennin!" (Hennin là chiếc mũ chóp)

giống như những người chăn cừu. Couette khuyến khích lũ trẻ cởi bỏ chiếc mũ trùm đầu và mang chúng đến cho anh ta, “và ở đó phía trước lễ đài của anh ta có những ngọn lửa lớn thắp lên để thiêu huỷ tất cả”. Khi kể lại câu chuyện về một trong những “ngọn lửa của sự phù phiếm” trong nhiều thế kỷ, Monstrelet đã lấy tiếng kêu của “hennin” và đặt nó làm tên của những chiếc mũ đội đầu. Mặc dù việc sử dụng từ hennin của ông sẽ gây khó hiểu cho các nhà sử học về thời trang thế kỷ 15, Monstrelet đã kể lại một cách hữu ích hậu quả của chiến dịch Couette, chiến dịch chỉ có hiệu quả:

“Trong một thời gian ngắn… [Phụ nữ] noi gương con ốc sên, tảng lờ những lời rao giảng, vì chẳng bao lâu sau khi nhà thuyết giáo rời khỏi đất nước, họ đã quên mất lời dạy của ông. và bắt đầu làm lại như trước, và đội những chiếc mũ hoành tráng hơn trước.”

Facebook

Hình 4 - Bậc thầy của Manta (người Ý, đầu thế kỷ 15). Loạt phim Braves and Heroines: Sinope và Hippolyta, 1411-16. Fresco. Saluzzo, Ý: Castello della Manta, Sala Baronale. Nguồn: Web Gallery of Art

Facebook

Hình 5 - Bậc thầy của Manta (người Ý, đầu thế kỷ 15). Loạt phim Braves and Heroines: Godfrey of Bouillon và Delfila, 1411-16. Fresco. Saluzzo, Ý: Lâu đài Manta. Nguồn: Web Gallery of Art

Ảnh hưởng của những chiếc mũ lộng lẫy này, và của thời trang Pháp-Burgundi nói chung, có thể được nhìn thấy trong các bức bích họa được hoàn thành ngay sau năm 1420 tại Castello della Manta ở phía nam Turin, khi đó là một phần của công quốc Savoy độc lập. Các bức bích họa trong hội trường nam tước của lâu đài mô tả một chủ đề truyền thống thời Trung cổ - Nine Worthies (9 Hiệp Sĩ) trong Kinh thánh và từ lịch sử cổ đại và trung cổ. Các phiên bản nữ của họ (Hình 4-5) mặc những trang phục mô phỏng lại áo giáp nam tính để biểu thị địa vị của họ như những nữ anh hùng lý tưởng và mặc houppelande làm bằng lụa có hoa văn của Ý (Hình 5). Một nhân vật (Hình 4) mặc một chiếc houppelande lót lông màu xám với cổ áo cao và những tấm vải dài buông thõng xuống vai thay vì tay áo. Nón tóc vàng của cô được bao phủ bởi những sợi dây kết cườm được viền bằng ruy băng đen và ngọc trai. Một người khác (Hình 5) mặc một chiếc houppelande với tay áo dài kiểu bombard được lót bằng lông trắng, các mép được trang trí bằng kỹ thuật cắt trang trí được gọi là dagging. Chiếc mũ bourrelet của cô bọc bằng vải đen với các cạnh được cắt trang trí, thêu họa tiết lá xanh và ngọc trai trắng. Loại bourrelet này ở Ý được gọi là sella, vì nó giống với yên ngựa. Cả hai người phụ nữ đều đeo dây chuyền có mặt dây treo, được gọi là carcanets, dài qua vai.

Với vị trí nằm ngay phía nam của Burgundy, giáp với công quốc Milan ở phía đông và cộng hòa Genoa ở phía nam, Savoy có vị trí thuận lợi để ảnh hưởng thời trang từ Burgundy đến Ý. Tuy nhiên, dưới thời Công tước Amadeo VIII, công quốc đã ban hành một trong những đạo luật xa hoa nghiêm ngặt và chi tiết nhất từng được viết ra. Quy chế của Savoy quy định vải, màu sắc, cách cắt và trang trí trang phục cho phụ nữ và nam giới trong ba mươi chín hạng mục xã hội được xếp hạng, từ gia đình của công tước trị vì đến các cô con gái nông dân chưa lập gia đình. Chiếc váy lộng lẫy và đầy màu sắc được nhìn thấy trong các bức bích họa của Castello della Manta hẳn chỉ dành cho giới quý tộc cấp cao. Luật khuyến khích một số khía cạnh của thời trang hơn những khía cạnh khác; kể từ khi tầng lớp trung lưu không được phép mặc màu đỏ, họ tập trung vào màu đen, màu này tại triều đình Burgundy đang trở thành màu thời trang và quyền lực nhất, đặc biệt là trong thời trang nam giới.

Biểu tượng thời trang: Anne Of Burgundy (1404-1432)

Anne of Burgundy là con gái của Marguerite xứ Bavaria và Jean the Fearless, Công tước xứ Burgundy, và là em gái của người kế vị, Công tước Philip III, sau này được gọi là Philip the Good. Cô trưởng thành trong cuộc nội chiến giữa hoàng gia Pháp và anh em họ người Burgundi của họ, và trong thời kỳ tiếng Anh lên ngôi trên nước Pháp trong Chiến tranh 100 năm. Sau khi cha cô bị ám sát vào năm 1419 theo lệnh của Dauphin Charles, người thừa kế ngai vàng của Pháp, Anne trở thành con tốt trong nỗ lực của anh trai cô nhằm tạo liên minh với người Anh chống lại người Pháp. Năm 1420, Philip buộc Vua Pháp Charles VI, lúc bấy giờ bị suy yếu bởi những chiến thắng của quân đội Anh và với bệnh tâm thần, chịu kết án và bị truất quyền thừa kế Dauphin. Hiệp ước thành Troy kết thúc năm đó kêu gọi Vua nước Anh, Henry V, kết hôn với Catherine, con gái của Charles VI và đảm nhận ngai vàng của Pháp khi ông qua đời. Tuy nhiên, vào tháng 8 năm 1422, Henry V đột ngột qua đời ở tuổi 35, để lại một đứa trẻ sơ sinh  trị vì với tên gọi Henry VI ở Anh. Chưa đầy hai tháng sau, Charles VI cũng qua đời. Vào tháng 5 năm 1423, khi Anne mười tám tuổi, cô kết hôn với một hoàng tử người Anh, John of Lancaster, Công tước của Bedford, anh trai của Vua Henry V, người đã từng làm Nhiếp chính cho cháu trai của mình và chỉ huy các lực lượng Anh ở Pháp.

Ngay cả trước khi kết hôn, Anne đã nổi tiếng với gu ăn mặc đặc biệt. Năm 1421, cô có một chiếc houppelande bằng len màu xanh lá cây được lót lông và trang trí bằng 300 chiếc khóa nhỏ bằng bạc. Bởi vì cô hào phóng với những người khác tại triều đình và từ thiện cho người nghèo, cô không bị chỉ trích vì sự xa hoa của mình. Biểu tượng cá nhân của cô - cây thủy tùng, thường là biểu tượng của tang tóc, gợi ý rằng giống như anh trai mình, Công tước Philip, cô đã từng lưu tâm đến cái chết của cha mình. Vào khoảng thời gian kết hôn, Anne được miêu tả trong cuốn sách cầu nguyện được gọi là Bedford Hours (Hình 1) mặc một chiếc houppelande xa hoa làm từ nhung lụa hoặc gấm với hoa văn của những cành đỏ, lá xanh và lựu xanh đan xen trên nền mặt đất vàng. Công tước Bedford mặc chiếc houppelande phù hợp trong bức chân dung của mình (Hình 2), một dấu hiệu của sự hoà hợp giữa họ. Giống như Bedford Hours, được bắt đầu ở Paris vài năm trước đó với những bức chân dung của cặp đôi được đưa vào lúc sau, hàng dệt sang trọng của Ý này có thể là một món quà cưới từ Công tước Burgundy. Chiếc houppelande của Anne được thiết kế với ống tay áo dài, có lót bằng vải từ lông chồn ermine và cổ áo ermine hướng xuống. Cổ áo thứ hai bằng vải lanh trắng là một nét thời trang vẫn tiếp tục từ thập kỷ trước. Cũng phi thường chiếc houppelande lộng lẫy là kiểu tóc nạm ngọc của Anne (Hình 1) đáng chú ý về sự đa dạng cũng như kích thước của chúng.

Facebook

Hình 1 - Bedford Master (người Pháp). Anne of Burgundy, Nữ công tước xứ Bedford, quỳ gối trước Thánh Anne, Đức Trinh nữ Maria, và Chúa Kitô từ The Bedford Hours, năm 1430. Giấy da; 26 x 18,5 cm. London: Thư viện Anh, Thêm. MS 18850, fol. 257 đv. Nguồn: BL.UK

Facebook

Hình 2 - Bedford Master (người Pháp). John, Công tước Bedford quỳ gối trước Thánh George từ The Bedford Hours, năm 1430. Giấy da; 26 x 18,5 cm. London: Thư viện Anh, Thêm. MS 18850, fol. 256v. Nguồn: BL.UK

Facebook

Hình 9 - Guillaume de Veluten (Người Pháp, mất năm 1444). Tượng danh dự (gisant) từ lăng mộ của Anne ở Burgundy (mất năm 1432), 1432-44. Đá cẩm thạch trắng và đen; 162 x 42 x 31 cm. Paris: Louvre, L.P. 442. Ảnh của Gérard Ducher. Nguồn: Wikipedia

Cuộc hôn nhân của Bedfords được chứng minh là một mối quan hệ hợp tác thành công và hạnh phúc. Cặp đôi đã thiết triều ở Paris và Rouen và thường xuyên đi khắp miền bắc nước Pháp để ủng hộ vị vua trẻ Henry VI. Vào cuối thập kỷ này, liên minh Anh-Burgundi bắt đầu xung đột. Sau khi Joan of Arc tập hợp người Pháp xung quanh Dauphin, người lên ngôi vua Charles VII vào năm 1429, Bedford ngày càng khó khăn để duy trì các cuộc chinh phạt của Anh ở Pháp, và Công tước Burgundy bắt đầu cân nhắc việc làm hòa với người Pháp. Em gái của ông, Anne là hiện thân của liên minh Anh-Burgundi; nhưng khi cô sớm qua đời vào thập kỷ sau, ở tuổi hai mươi tám, liên minh sẽ không tồn tại lâu nếu thiếu cô.

Trong suốt 9 năm chung sống, Anne là phu nhân có địa vị cao nhất nước Pháp và được ăn mặc sang trọng như một Nữ hoàng. Theo đó, Công tước Philip đã đặt một ngôi mộ phù hợp với vị trí nữ hoàng. Bức tượng của ngôi mộ (Hình 9) cho thấy cô trong trang phục nghi lễ trang trọng của một nữ hoàng Pháp, một chiếc áo khoác bên ngoài một chiếc côte-hardie; dưới vương miện, mái tóc của cô theo phong cách của những năm 1300.