Trang phục nữ

Chất liệu vải lanh không dệt vẫn tiếp tục là đồ lót cơ bản của tất cả phụ nữ. Họ mặc một chiếc váy len hoặc lụa, mà ở Ý được gọi là gamurra, hiếm khi được mặc ở nơi công cộng mà không có áo khoác bên ngoài. Trong mô tả của mình về Sự ra đời của Trinh nữ (Hình 1), Fra Carnevale đã đặt sự kiện này trong bối cảnh của bức tranh và trong quá khứ xa xôi, nơi mà thánh Anne, mẹ của Trinh nữ nằm trên giường, với sự tham dự của những người phụ nữ mặc xếp nếp cổ xưa; ở phía trước, những người phụ nữ đương đại đang chào hỏi nhau trên đường phố công cộng. Ở giữa hai bình diện tường thuật, ở phần giữa của bức tranh, chúng ta thấy những người phụ nữ đang tắm cho đứa trẻ, chỉ mặc chiếc gamurre của họ (Hình 2). Hai trong số những chiếc váy này có tay áo màu tương phản; tay áo có thể tháo rời, thường được buộc dây thay vì được may vào vạt áo của một chiếc váy và được làm bằng vải đắt tiền hơn. Những chiếc váy có đường viền cổ tròn và ôm sát phần thân trên, nhưng phần chân váy lại rộng và có thắt lưng ở phần eo cao. Người hầu trẻ đi qua ngưỡng cửa bên phải mặc chiếc gamurra màu hồng đào với tay áo màu oải hương, thắt ở eo cao. Chiếc váy của cô được vén lên một bên, để lộ ra lớp vải lanh, và việc cô đang đi chân trần. Mặc dù chiếc váy đương đại, nó đã được tạo kiểu như thể đó là một chiếc áo dài La Mã cổ đại. Người hầu đóng vai trò như một cầu nối giữa thời Kinh thánh và hiện tại của những năm 1460, ở Urbino, nơi bức tranh này là một cánh của bứa tranh trí sau bệ thờ trong nhà thờ Santa Maria della Bella (Bảo tàng Metropolitan).

Facebook

Hình 1 - Bartolomeo di Giovanni Corradini (người Ý, 1420-1484). The Birth of the Virgin (Sự ra đời của Trinh nữ), 1467. Màu keo và dầu trên gỗ; 144,8 x 96,2 cm (57 x 37 7/8 in). New York: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 35.121. Rogers and Gwynne Andrews Funds, 1935. Nguồn: MMA

Facebook

Hình 2 - Bartolomeo di Giovanni Corradini (người Ý, 1420-1484). Chi tiết từ The Birth of the Virgin (Sự ra đời của Trinh nữ), 1467. Màu keo và dầu trên gỗ; 144,8 x 96,2 cm (57 x 37 7/8 in). New York: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 35.121. Rogers and Gwynne Andrews Funds, 1935. Nguồn: MMA

Facebook

Hình 3 - Bartolomeo di Giovanni Corradini (người Ý, 1420-1484). Chi tiết từ The birth of the Virgin (Sự ra đời của Trinh nữ), 1467. Màu keo và dầu trên gỗ; 144,8 x 96,2 cm (57 x 37 7/8 in). New York: Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, 35.121. Rogers and Gwynne Andrews Funds, 1935. Nguồn: MMA

Ở phía trước (Hình 3), chúng ta thấy những mảng trang phục bên ngoài mà phụ nữ Ý mặc. Hai người phụ nữ ở cực bên trái và bên phải của bố cục mặc áo cioppa, một chiếc áo dài tay bên ngoài bằng len hoặc lụa, có thể trông rất khác nhau tùy thuộc vào loại vải và kiểu tay áo. Hai ví dụ này, có màu đen và xanh tương ứng, giống như áo khoác dài tay, có đai. Hai người phụ nữ khác mặc đồ màu xanh lam đang mặc cioppa với những đường xẻ dài cho phép cánh tay tự do di chuyển hoàn toàn, để lại tay áo buông thõng từ phía sau vai. Đây là một phong cách đặc biệt của người Tuscan được gọi là maniche a gozzi. Người phụ nữ ở gần trung tâm bức tranh, người đang đưa tay ra chào, mặc một chiếc áo choàng len màu trắng, chiếc áo choàng được choàng hờ cho phép chúng ta nhìn thấy chiếc gamurra màu hồng của cô với tay áo màu xanh ô liu. Tất cả những bộ trang phục bên ngoài này đều được làm từ một loại len mịn như nhung, có thể xếp thành những nếp gấp mềm mại và kéo dài vài feet trên mặt đất. Một số người trong số họ nâng và nắm chặt phần chiều dài vượt quá phía trước để có thể đi bộ. Vẻ đẹp của chiếc váy này nằm ở phần xếp nếp bồng bềnh của nó, như trang phục của thời cổ đại. Hai trong số những người phụ nữ đội mantellos, phần áo choàng là những mảnh vải đơn giản được gấp lại và quấn quanh người hoặc trùm lên đầu. Họ có thể được nhầm là những phụ nữ La Mã cổ đại, khi được bao bọc trong pallas. Kiểu tóc và mũ đội đầu của họ có gam màu từ all’antica, lấy cảm hứng từ thời cổ đại, đến những cuộn đệm đội đầu (ghirlandas), cho đến chiếc mũ được phủ bằng vải và cao dần lên, chịu ảnh hưởng của thời trang Bắc Âu. Người phụ nữ đội chiếc mũ này, người thứ hai từ trái sang, cũng mặc chiếc gamurra màu đỏ với tay áo bằng nhung gấm vàng, bên dưới chiếc cioppa bồng bềnh của cô.

Facebook

Đến những năm 1460, được khuyến khích bởi nền văn hóa nhân văn, thời trang Ý đã khám phá mối liên hệ với trang phục cổ đại trong vài thập kỷ. Mối liên hệ rõ ràng nhất khi các loại trang phục hiện đại được sản xuất, như áo chẽn La Mã và áo pallas, bằng len không chải. Nhưng Ý cũng sản xuất những loại lụa có hoa văn tinh xảo nhất, được giới thượng lưu cầm quyền sử dụng trong các bức chân dung như hình 4. Các loại trang phục được nhìn thấy ở đây là gamurra và giornea, bằng nhung mịn có màu tương phản, một màu đỏ được đính vàng và phần còn lại là nhung đa sắc. Kéo dài theo chiều dọc từ đường viền cổ của gamurra, xuống trung tâm mặt trước của giornea là một kiểu trang trí bằng vàng được gọi là tremolanti. Tóc của người phụ nữ trẻ được tạo kiểu đơn giản theo phong cách all’antica bằng những dải vải lanh và cô ấy không đeo đồ trang sức, điều này hầu như không cần thiết vì trang phục của cô đã quá sang trọng rồi.

Facebook

Hình 5 - Rogier van der Weyden (Hà Lan, 1400-1464). The portrait of a Lady (Chân dung một phu nhân), năm 1460. Dầu trên gỗ; 34 x 25,5 cm. Washington, DC: Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia, 1937.1.44. Bộ sưu tập Andrew Mellon. Nguồn: NGA

Bức chân dung tương phản hoàn toàn với bức chân dung khác trong thập kỷ này (Hình 5), của một phụ nữ trẻ có lẽ đang sống ở Brussels, nơi Rogier van der Weyden đã sống cho đến khi ông qua đời vào năm 1464 (Phòng trưng bày Quốc gia). Tất cả các lớp quần áo của cô đều có thể được nhìn thấy, từ lớp áo lót, được thể hiện dưới dạng một đường ngang màu trắng ở đường viền trung tâm cổ áo, được nhìn thấy qua chiếc khăn vải lanh trong suốt được gọi là gorget. Chiếc váy lụa của cô có màu nâu sẫm nhất, được trang trí bằng lụa đen dọc theo đường viền cổ chữ V thấp; bên dưới chiếc gorget, đường viền cổ áo cũng được lấp đầy bằng một mảnh vải nhỏ hình tam giác, chính là phần partlet, dường như được làm bằng nhung lụa đen. Chiếc váy được thắt đai bằng lụa đỏ bản rộng, phần duy nhất màu sáng và có khóa vàng tuyệt đẹp, là một trong những phụ kiện thời trang nhất của những năm 1460. Van der Weyden đã mô tả chiếc mũ của người phụ nữ trẻ với sự chú ý tương tự đến từng chi tiết. Tóc của cô được kéo chặt ra sau trán và búi thành một gò hình trụ; đây là turret, bất kể nó có thể được bao phủ như thế nào hoặc nó có thể cao bao nhiêu. Trong trường hợp này cũng như trong nhiều ví dụ về phong cách trong thập kỷ này, nó được bao phủ bởi một phần gọi là crispin . Phần crispin có lẽ được làm bằng lụa đen, có hoa văn được kẻ caro và tương đối đơn giản; những chiếc khác thường được thêu bằng chỉ kim loại và đá quý. Nó được bao quanh bởi một chiếc băng đô nhung đen ở giữa trán của cô ấy, chúng ta có thể nhìn thấy sợi dây bọc nhung, uốn cong kéo dài đến phần turret để giữ cố định. Sau đó, một lớp vải lanh trong suốt hai lớp đã được phủ lên trán và turret, được neo bằng các chốt vàng. Người phụ nữ trẻ đeo hai chiếc nhẫn vàng và có một mặt dây chuyền, được treo bằng một sợi dây lụa đen, giấu dưới cổ. Khuôn mặt trái xoan nhợt nhạt với nét mặt thanh thoát của cô ấy được làm phóng đại một cách trực quan bởi tấm màn vải lanh, kéo dài xuống để che đi bờ vai hẹp của cô.

Facebook

Hình 6 - Petrus Christus (Flemish, 1410-1475). Portrait of a young girl (Chân dung của một cô gái trẻ), năm 1470. Dầu trên gỗ; 41,8 x 21,6 cm (16 7/16 x 8 1/2 in). Berlin: Gemäldegalerie, Staatliche Museen, 532. Nguồn: SMB

Một bức chân dung của Petrus Christus (Hình 6), người làm việc ở Bruges, cung cấp cái nhìn về turret được bao phủ bởi phần nhung đen có viền thêu vàng, và được neo cố định không chỉ bởi dây bọc nhung mà còn bằng một dây đeo kéo dài từ trên xuống và quấn dưới cằm. Người phụ nữ trẻ này cũng vô cùng nhợt nhạt, một hiệu ứng càng được nhấn mạnh bởi chiếc vòng cổ bằng sắt, và cơ thể mỏng manh của cô cùng chiếc váy lụa màu xanh lam dường như rất nhỏ so với kích cỡ phần đầu. Rõ ràng, những lý tưởng về vẻ đẹp và thời trang khác nhau vẫn tồn tại ở Bắc Âu, và chúng vẫn nhất quán trong suốt thập kỷ bất chấp sự đa dạng của hàng may mặc và phụ kiện.

Một phần cắt từ một bản thảo được thực hiện ở Paris trong thập kỷ này (Hình 7) cho chúng ta thấy một loạt các phong cách, từ thời trang cho đến truyền thống và nghi lễ. Cảnh này minh họa một đoạn trong cuốn sách của triết gia cổ đại Boethius, Về sự an ủi của triết học, khi Triết gia, được nhân cách hóa thành một thiếu nữ thanh lịch, giới thiệu cho anh ta bảy nghệ thuật tự do.

Trong số này, Grammar (Ngữ Pháp) và Rhetoric (Hùng Biện) mặc áo chẽn và áo choàng thời trung cổ đã lỗi thời với mạng che mặt bằng vải lanh đơn giản; Music (Âm Nhạc) khoác lên mình lớp áo ngoài nghi lễ màu xanh lam và vàng được trang trí bằng lông chồn ermine, phù hợp với lễ đăng quang của Nữ hoàng. Thiên Văn Học, xa nhất về bên phải, cũng mặc một lớp áo ngoài, bằng vải màu nâu nhạt hơn và có đường cắt góc cạnh hơn. Nếu không phải vì chiếc turret cao, cô cũng sẽ trông rất cổ điển, trong trang phục của thế kỷ 14. Arithmetic (Số học) mặc một chiếc váy thời trang hơn, với đường viền cổ thấp chữ V rộng, tuy vậy, chiếc mũ quấn đầu có đệm của cô, được gọi là bourrelet ở Bắc Âu, và cũng được mặc bởi Music (Âm nhạc), là lỗi thời. Logic và Geometry (Hình học) được cập nhật nhiều hơn, mặc dù chiếc turret của Geometry (Hình học) được che phủ bởi chiếc bourrelet hẹp cong, phong cách của những năm 1450. Hình tượng thời thượng nhất là Philosophy (Triết học). Chiếc váy màu xanh lam của cô có đường viền cổ phù hợp, và được trang trí tương phản phù hợp với một dải màu vàng rộng ở viền váy. Cô thậm chí còn thực hiện động tác đúng, với phần váy được vén lên và được giữ dưới cánh tay trái. Phần turret vàng của cô ấy cao và được ẩn trong các nếp gấp của tấm màn vải lanh, được hỗ trợ bởi dây, che phủ toàn bộ cấu trúc kiểu tóc. Kiểu mũ này kết hợp turret cao, nhọn với biểu ngữ, được nhìn thấy lần đầu vào cuối những năm 1440..

Facebook

Hình 7 - Có thể là Henri de Vulcop (người Pháp, hoạt động 1450-1485). Ảnh thu nhỏ từ Boethius, Consolation de Philosophie, năm 1465. Màu keo, vàng lá, sơn vàng, mực. Los Angeles: Bảo tàng J. Paul Getty, Cô 42 (91.MS.11). Nguồn: Getty

Phom dáng góc cạnh dành cho phụ nữ này với đỉnh cao là turret hài hòa với kiến ​​trúc Gothic của Bắc Âu. Nó đã xuất hiện ở Pháp và Burgundy vào cuối những năm 1440, và trong những năm 1460, chỉ có những cải tiến tiếp theo. Chắc chắn rằng bất kỳ phụ nữ nào ở khu vực châu Âu này muốn có một vẻ ngoài thời trang trong thập kỷ này đều phải có turret.

Tác giả Pierre Des Gros, sử dụng một thuật ngữ tiếng Pháp cho turret, Mitre, đã phàn nàn vào năm 1464 rằng:

"Cái đầu từng được tạo kiểu theo hình sừng và bây giờ còn có thêm turret ở những vùng này của Pháp ... Và những chiếc turret này giống như ống khói ... Điều đáng tiếc nhất là nếu họ càng đẹp và trẻ thì turret của họ càng cao." (Le jardin des nobles, trích dẫn bởi Van Buren và Wieck, 319)

Bên cạnh mitre, một tên gọi khác của turret chỉ đơn giản là haut bonnet, "bonnet cao". Thứ không nên được gọi là hennin, thay vào đó nó liên quan đến những chiếc mũ đội đầu hình sừng của những thập kỷ trước.

Trong những năm 1460, có một sự phát triển về thời trang thú vị ở Tây Ban Nha dựa vào một sự kiện. Juana de Avis, Hoàng hậu Bồ Đào Nha, vợ của Vua Enrique IV của Castile, mang thai khi chồng vắng mặt rất lâu. Cô đã có một đứa con gái bị đồn đại là ngoài giá thú. Trong một nỗ lực để che giấu tình trạng của mình, cô đã nhét những chiếc vòng vào chân váy của mình. Mặc dù không che giấu được việc mang thai của mình (cô sinh đôi hai bé trai vào năm 1468, và nhà vua ly hôn với cô trong cùng năm đó), cô đã thành công trong việc bắt đầu một mốt mới, verdugo hoặc farhingale, cuối cùng lan rộng khắp châu Âu.

Biểu tượng thời trang: Jeanne de Laval, Nữ công tước của Anjou & Lorraine

Facebook

Hình 1 - René d'Anjou (người Pháp, 1409-1480). Chi tiết Testing the Helmets, Le Livre des Tournois, năm 1460. Bản thảo. Paris: Bibliothèque Nationale de France, BNF Ms 2695, fol. 68r. Nguồn: Gallica

Trong suốt những năm 1460, Pháp đã so sánh Burgundy với tư cách là trung tâm thời trang lớn nhất ở Bắc Âu, nhưng đó không phải là nhờ vị vua mới, Louis XI, người kế vị vua cha Charles VII vào năm 1461. Vị cận thần và biên niên sử Philip de Commines phàn nàn rằng Louis ăn mặc “tệ đến tột cùng, với một chiếc mũ tai quái khác với những người khác”, vào thời điểm mà những người cai trị trang trí cho mũ của họ bằng ngọc. Nữ hoàng của ông, Charlotte xứ Savoy, cũng không thể theo đuổi thời trang một cách công khai, vì Louis để bà phần lớn trong lâu đài Amboise và bận tâm đến việc học hành của các cô con gái. Trong khi đó, Jeanne de Laval, một phụ nữ quý tộc Breton, người đã trở thành Nữ công tước của Anjou và của Lorraine và Nữ bá tước của Provence sau khi kết hôn vào năm 1454, đã đi khắp nước Pháp để thiết triều cùng với chồng, René I của Anjou, người đã giữ lại tước hiệu hoàng gia từ nhiệm kỳ ngắn ngủi với tư cách là Vua của Naples và Sicily.

Facebook

Hình 2 - Audinet Stéphani (người Pháp). Nhà tài trợ cầu nguyện, Vợ của Jean des Martins, Thủ tướng Provence, năm. 1450-1475. Paris: Musée national du Moyen Âge, Cl. Năm 19271 (Cl. 7616 a, Cl. 7698 a). Nguồn: Musée national du Moyen Âge

Trong suốt thập kỷ này, “le roi René” và Nữ hoàng của ông sống ở vùng thung lũng Loire và ở Provençe và là những người bảo trợ lớn cho nghệ thuật, đặc biệt là nghệ thuật của sách. Một trong những cuốn sách được viết cho ông trong thập kỷ này, Le livre des Tournois, nổi tiếng với những bức tranh thu nhỏ cỡ lớn theo phong cách tinh xảo (Hình 1). Jeanne dẫn dầu đoàn tuỳ tùng, trong một chiếc váy màu xanh lam được trang trí bằng chất liệu lông chồn ermine mang tất cả những nét đặc trưng của thời trang thập niên này. Đường viền cổ áo chữ V không chỉ rất thấp mà còn rất rộng, khiến phần partlet cũng rộng hơn. Tay áo của chiếc váy có cổ tay được loe dài, che gần hết bàn tay. Phần cắt tỉa ermine biểu thị hoàng gia lại xuất hiện trong một dải rộng ở viền váy. Chiếc váy có một chiếc thắt lưng rộng và phần đuôi váy rất dài. Mặc dù đã có phụ nữ túc trực hỗ trợ, Nữ hoàng Jeanne vẫn vén phần váy dài quá mức của mình lên phía trước, để lộ  đôi giày đen nhọn. Một phụ kiện khác cần lưu ý là vòng cổ bằng vàng nặng. Nhìn qua tấm màn vải lanh gấp nếp, phần turret cao của bà cũng có màu vàng. Mặc dù bà sống cho đến gần cuối thế kỷ này, nhưng một tác phẩm điêu khắc bằng thạch cao từ lăng mộ của Jeanne de Laval, ban đầu ở Aix-en-Provençe và bây giờ ở Musée du Moyen-Age ở Paris, cho thấy bà mặc trang phục theo mốt của thập kỷ này, mặc một chiếc váy, vòng cổ và mũ tương tự (Hình 2).