07 Tháng 07 6:02 pm

Biểu tượng văn hóa Nhật Bản: Nghệ thuật thiền viên (Zen Garden)

Art Vườn đá Nhật Bản - hay còn được gọi là Thiền Viên - là một trong những khía cạnh đặc trưng nhất của văn hóa Nhật. Với mục đích khuyến khích việc thiền định, những khu vườn xinh đẹp này phác hoạ thiên nhiên với những yếu tố cơ bản của nó, và chủ yếu sử dụng cát và đá để mang lại ý nghĩa của cuộc sống.

Ngày nay, Thiền Viên (vườn thiền) không chỉ xuất hiện tại các ngôi chùa lịch sử của Nhật Bản, mà còn thường được xây dựng trong các khu dân cư trên khắp thế giới, những nơi cần không gian yên tĩnh - chưa kể đến những mô hình vườn đá nhỏ mà mọi người để trên bàn làm việc. Dù với kích thước như thế nào, mục đích của thiền viên vẫn không đổi. Nó cho phép người ngắm giải tỏa tâm trí và chuyển sang trạng thái thiền định.

Mặc dù chúng rất dễ nhận biết, nhưng mục đích của một Thiền Viên Nhật Bản là gì? Và Thiền Viên ra đời như thế nào? Hãy cùng điểm lại lịch sử, triết lý của Thiền Viên đã ảnh hưởng tới văn hóa Nhật Bản như thế nào, cũng như một số khu vườn Nhật Bản nổi tiếng nhất thế giới.

Lịch sử Thiền Viên

Thiền Viên Nhật Bản ra đời cùng với sự trỗi dậy của Phật giáo Thiền tông. Triết học Thiền được du nhập vào Nhật Bản từ Trung Quốc vào thế kỷ 12 và trở nên khá phổ biến bởi các samurai và lãnh chúa, những người đề cao nó vì tập trung vào sự kiểm soát và kỷ luật tự giác.

Vào thế kỷ 14 và 15, trong thời kỳ Muromachi - diễn ra cùng lúc với thời kỳ Phục hưng của Ý - những khu vườn đặc biệt bắt đầu xuất hiện tại các ngôi đền Thiền. Đặc biệt ở Kyoto, là nơi có một số Thiền Viên đáng kinh ngạc nhất trên thế giới, các nhà sư đã bắt đầu thiết kế những khu vườn đá mang ý nghĩa bí truyền.

Bằng cách loại bỏ nước và sử dụng đá, họ đã tạo ra một cảnh quan vượt thời gian và gần như là trừu tượng về mặt hình thức. Ở Trung Quốc, các tác phẩm làm từ đá đã trở nên phổ biến, nhưng hình thức này ở Nhật Bản đã mang tính cách mạng vào thời điểm đó. Nước được thể hiện qua việc cào cát thành các mô hình gợn sóng, trong khi khu vườn thường được thiết kế để có thể nhìn tất cả từ một góc độ.

Cát trắng không chỉ đại diện cho nước mà còn cung cấp không gian âm trong bố cục và thể hiện sự trống rỗng. Ngoài ra, các tảng đá được sử dụng để đại diện cho các yếu tố khác nhau của cảnh quan điển hình - đảo, núi, cây cối và động vật. Được sắp xếp theo kiểu cân đối (nhưng không đối xứng) và thường theo nhóm ba, vẻ đơn giản của một khu vườn đá Nhật Bản bộc lộ những ý tưởng phức tạp thông qua thiền định.

Với ý nghĩa như vậy đằng sau Thiền Viên, không có gì ngạc nhiên khi sổ tay quy hoạch khu vườn lâu đời nhất trên thế giới — Sakuteiki — được xuất bản vào thế kỷ 11 để giúp đỡ những người thực hành. Các nhà thiết kế đã hướng dẫn thủ công cách lựa chọn đá, vị trí đặt đá và cách hoàn thiện các mẫu cào.

Triết lý đằng sau những thiền viên Nhật Bản

Theo truyền thống, Thiền Viên không dành cho những hoạt động dã ngoại hoặc giải trí khác. Đó là cảnh giới thiêng liêng để các thiền sư thực hiện việc tu hành hàng ngày. Từ "niwa" trong tiếng Nhật có nghĩa là "khu vườn" ngày nay thực sự biểu thị "một không gian nghi lễ" trong thời cổ đại. Vậy làm thế nào mà một khu vườn tưởng như cằn cỗi lại có thể có ý nghĩa như vậy trong việc tu học của các giáo sĩ? Trong Thiền tông, tụng kinh được coi là những hoạt động bề nổi. Để đạt được giác ngộ, người ta cũng phải trải qua thời gian dài ngồi thiền cũng như làm việc thể chất. Tại Thiền Viên, các nhà sư thiền định chiêm ngưỡng thiên nhiên và tìm kiếm sự tự do tối đa cho tâm trí. Mục đích thực sự đằng sau việc cào cát không phải để tạo ra thứ gì đó đẹp mắt về mặt thẩm mỹ mà là để rèn luyện tư duy của chính họ; nói cách khác, nó là một dạng thiền chuyển động tiềm ẩn.

Phật tính - Zen là một nhánh của Phật giáo, không nên được coi là một tôn giáo, ít nhất là không theo nghĩa thông thường, vì nó không liên quan gì đến thần lực hay các lý thuyết siêu hình về sự tồn tại của con người. Nó chỉ đơn giản là một trường phái tư tưởng hoặc một phương thức tư duy. Hoạt động chính của một Thiền sinh không phải là học Thiền, mà là nghiên cứu bản thân và lấy lại "bản chất ban đầu" của mình, thứ mà người ta thường gọi là "Phật tính". Mọi người sinh ra đều có Phật tính, nhưng khi chúng ta già đi, chúng ta trở nên gắn bó với những điều và trải nghiệm mà chúng ta gặp phải. Khám phá lại bản chất Phật trong mình không có nghĩa là quên đi mọi thứ hay trở nên ngây thơ, mà là nhìn mọi thứ với một tâm hồn rộng mở, sẵn sàng chấp nhận và nghi ngờ; một tâm trí không bị cản trở bởi bản ngã, ham muốn, thành kiến hay ám ảnh, ích kỷ. Nếu không nhận ra Phật tính của mình, các hoạt động của chúng ta sẽ luôn bị ảnh hưởng bởi những tư tưởng đầy định kiến và tâm trí quay cuồng, rời rạc. Chúng ta không nhìn nhận sự việc với bản chất thật của nó - như nó vốn là, mà chỉ nhìn nhận mọi thứ như dư âm của bản thân, bị ảnh hưởng bởi định kiến cố hữu. Bằng cách lột trần một khu vườn, các Thiền sư tạo ra một hình ảnh thu nhỏ của vũ trụ ở dạng thô sơ nhất, mà họ tin rằng có thể nhắc nhở con người về bản chất sâu thẳm nhất của chính họ.

Thực tại và sự thao túng tự nhiên - Trong một Thiền Viên, những tảng đá có thể tượng trưng cho núi, cây cối hoặc động vật. Cát có thể tượng trưng cho một vùng nước rộng lớn hoặc một thác nước đổ xuống núi. Tuy nhiên, trong thực tế, đá chỉ là đá, và cát chỉ là cát. Điều này, theo một cách sâu sắc, phản ánh cách con người thao túng tự nhiên, gán ý nghĩa cho những thứ xung quanh chúng ta và trong quá trình đó, tự đánh lừa bản thân và trở nên ám ảnh bởi những giá trị trống rỗng. Ví dụ, kim cương là thứ mà rất nhiều người yêu thích và khao khát được sở hữu. Nhiều người sẵn sàng trả giá cao hoặc thậm chí mắc nợ vì loại đá quý này. Viên kim cương được cho là đại diện cho sự sang trọng, vẻ đẹp và tình yêu vĩnh cửu. Trong nhiều trường hợp, nó trở thành lý do cho sự đố kỵ, lòng tham và hạnh phúc hời hợt. Nhưng trong thực tế, chẳng phải nó chỉ là một viên đá lấp lánh hay sao? Chiêm ngưỡng sự trống trải và đơn sơ của một khu vườn đá, người ta có thể học cách cảm nhận bản chất thực sự của thiên nhiên và nhìn mọi thứ vượt ra ngoài vẻ ngoài vô nghĩa của chúng.

Thiền Viên Nhật Bản ở Kyoto

Kyoto vẫn là nơi có những Thiền Viên tuyệt vời nhất thế giới, vì hiện tượng này đã bắt đầu ở các ngôi chùa Phật giáo Thiền tông của thành phố. Ngày nay, người ta vẫn có thể đến thăm những nơi trầm tư tĩnh lặng này.

RYOAN-JI

Được coi là một trong những khu vườn đẹp nhất thế giới, Ryoan-ji là đỉnh cao của nghệ thuật thiền viên. Khu vườn là một hình chữ nhật rộng 2.670 foot vuông phủ đầy cát trắng và 15 viên đá được xếp thành năm nhóm ba. Dấu vết của rêu xung quanh mỗi viên đá là dấu hiệu duy nhất của thảm thực vật và các nhà sư mỗi ngày đều cẩn thận cào cát thành những mẫu hoàn hảo.

“Khu vườn ở Ryōan-ji không tượng trưng cho bất cứ điều gì, hay chính xác hơn, để tránh mọi hiểu lầm, khu vườn Ryōan-ji không tượng trưng, cũng không có giá trị tái tạo vẻ đẹp tự nhiên mà người ta có thể tìm thấy trong thực tế hoặc thế giới thần thoại,” sử gia Gunter Nitschke viết. “Tôi coi nó là một thành phần trừu tượng của các vật thể “tự nhiên” trong không gian, một thành phần có chức năng khuyến khích thiền định”.

TENRYU-JI

Khu vườn này, được xây dựng vào thế kỷ 14, cho thấy sự chuyển đổi sang cảnh quan khiến chúng ta liên tưởng đến các Thiền Viên. Một cái ao phản chiếu ở hậu cảnh tương phản với một thác nước được làm từ đá và đá tảng, cũng như những viên sỏi cào có thể được nhìn thấy từ một điểm quan sát.

SAIHO-JI

Ví dụ về thiết kế Thiền Viên này rất đáng chú ý vì vẻ ngoài rêu phong. Trên thực tế, Saiho-ji đôi khi được gọi là Đền Rêu. Tuy nhiên, không phải lúc nào khu vườn có từ thế kỷ 14 này cũng có vẻ ngoài như thế này. Sau khi ngôi đền không còn hoạt động, rêu từ từ len lỏi trên những tảng đá và sỏi. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể nhìn thấy những hòn đảo đá của khu vườn tượng trưng cho một con rùa đang bơi trong hồ rêu, một tảng đá thiền định để tăng sự tĩnh lặng và bình yên, và một thác nước khô.

DAITOKU-JI

Khu tổ hợp chùa có tường bao quanh này thực sự có 22 ngôi chùa phụ, trong số đó có những thiền viên đáng nhớ. Đặc biệt, khu vườn đá ở Daisen-in nổi bật lên vì sự sắp xếp tuyệt đẹp của nó. Các học giả tin rằng nó có thể là một phép ẩn dụ cho một cuộc hành trình trong suốt cuộc đời. Nó bắt đầu với một thác nước bằng đá, tượng trưng cho sự sinh thành, và kết thúc bằng một con sông biểu tượng chảy ra “đại dương” rộng mở, tượng trưng cho cái chết.

GINKAKU-JI

Còn được gọi là Silver Pavilion (Nhà Phụ Bạc), Ginkaku-ji được biết đến với cảnh quan tuyệt vời. Được thực hiện bởi họa sĩ và nghệ sĩ phong cảnh Nhật Bản Sōami, Ginkaku-ji khác với những ngôi chùa khác ở chỗ nó được xây dựng như một nơi nghỉ dưỡng của tướng quân, thay vì các nhà sư - nó đã được chuyển đổi thành một ngôi chùa sau khi ông qua đời. Điểm nổi bật là khu vườn và hình nón được cào bằng cát của ngôi đền, một trong số đó cao hơn 6,5 feet. Đặc biệt, hình nón này được cho là tượng trưng của núi Phú Sĩ.

Nguồn:

1.https://dengarden.com/gardening/zen-rock-garden-designs
2.https://mymodernmet.com/japanese-zen-gardens/?fbclid=IwAR36yNUxRydGYFIxM4yjLMdj_G5OKuKGLoFbmjWfadjuR82dAHFrjgmeLHA

Bài dịch - Nhi Nguyễn

___________________________________________________________

Pro Creative Class I Khóa học SÁNG TẠO 6 buổi/tháng (cho mỗi môn học): Writing, Storytelling, Art, Design, Creativity. Học viết, thiết kế, tìm hiểu nghệ thuật, học tư duy sáng tạo, để đổi mới, hiểu biết, hành trình của tự do. Hotline: 0934068088 Email: Creative.proclass@gmail.com . Office: Công ty TNHH MTV Việt Thị . Address: 30, đường C18, phường 12, quận Tân Bình – HCM

Creative Class PRO: Những buổi học và bài giảng tạo ra những gợn sóng xung đột trong tâm trí và trái tim bạn, làn sóng cảm hứng bất tận, giúp bạn tìm thấy những nguyên tắc dẫn lối tài năng, đến với cái đẹp và sự sáng tạo. Đây là hành trình của nghệ thuật và tự do, với lời mời hít thở bầu không khí đầy sức sống, cảm nhận ngọn lửa tận trái tim bạn và sự thăng hoa của tinh thần.