06 Tháng 02 2:38 pm

Nghệ thuật tư duy logic

Opinion Có những bí ẩn gì trong tư duy của chúng ta? Và làm thế nào để ta nhận diện sự thật và nhận ra bản chất của sự hỗn loạn?

Chìa khóa để tối ưu hóa khả năng phát triển cá nhân và khả năng hoạch định tổ chức công việc một cách hiệu quả, đó chính là "Tư duy có logic".

Mặc dù logic có vài trường hợp trong cuộc sống thực không hoàn toàn hữu dụng. Nếu chúng ta muốn sử dụng logic để khám phá sự thật, trước tiên ta phải làm rõ niềm tin cá nhân của mình. Logic có thể giúp chúng ta điều hướng thông qua sự mơ hồ để tìm ra giá trị "mức độ của sự thật" và điểm chung của những mặt đối lập. Để tranh luận một cách logic, bạn cần phải chính xác nhất có thể, việc kết hợp cảm xúc với logic là một cách mạnh mẽ để thay đổi quan điểm của một người nào đó.

Điều bí ẩn của tư duy logic

Con người là giống loài thường đưa ra quyết định nhanh chóng dựa trên bản năng, ngoan cố lập luận và để cho cảm xúc của mình chi phối. Sự giao thoa giữa lý trí và cảm xúc, sẽ tạo nên những hành vi, lời nói, cách ứng xử… hay tất cả những gì chúng ta thể hiện ra bên ngoài, tác động vào những người xung quanh, tác động vào cuộc sống mà ta đang sống

Cuộc sống hiện đại với vô vàn tin tức giả mạo, clickbait, những bản báo cáo hời hợt...Vậy làm thế nào để chúng ta có thể vượt qua tất cả những điều này để tìm đến sự thật?

Có một cách - một công cụ đáng ngạc nhiên mà tất cả chúng ta đều có thể học cách sử dụng, và một khi chúng ta biết nó hoạt động như thế nào, nó sẽ trở thành người đồng hành đáng tin cậy giúp ta lùi lại và khám phá cặn kẽ hơn những vấn đề phức tạp đang cản trở cuộc sống của mình.

Đó là logic.

Logic chính là biểu thị tập các quy luật của quá trình tư duy. Đó là những mối liên hệ phổ biến, tất yếu, tương đối ổn định được lặp đi lặp lại ở nhiều sự vật, hiện tượng khác nhau. Khi muốn tìm hiểu logic của bất cứ khái niệm nào, chúng ta đều phải tìm ra được sự hình thành những quy luật nói chung.

- Tại sao logic không quyết định được những gì bạn chuẩn bị cho bữa tối?

- Ngày hết hạn của các sản phẩm là kết quả của bài toán áp dụng logic học vào thực tế?

- Vì sao người ta thường nói “nét chữ, nết người”?

Để mở khóa toàn bộ tiềm năng của logic, trước tiên chúng ta phải hiểu cách thức hoạt động của nó.

Logic. Đó là một khái niệm mà hầu hết chúng ta dần hiểu dù còn chập chững, xuyên suốt quá trình ta học cách kết nối với nhau. Mọi hoạt động của con người đều thông qua tư duy của họ. Khác với hành động của con vật mang tính bản năng, hành động của con người luôn mang tính tự giác. Con người, trước khi bắt tay vào hoạt động thực tiễn cải tạo thế giới, đều đã có sẵn dự án trong đầu. Sự khác biệt ấy là vì con người có tư duy và biết vận dụng sức mạnh của tư duy vào việc thực hiện các mục đích của mình. Trong quá trình hoạt động đó, con người dần dần phát hiện ra các thao tác của tư duy.

Logic nắm giữ tiềm năng lớn hơn nhiều so với việc cung cấp những lời giải thích đơn giản. Cùng với sự phát triển của thực tiễn và của nhận thức, con người càng ngày càng có sự hiểu biết đầy đủ hơn, sâu sắc hơn, chính xác hơn về bản thân tư duy đang nhận thức.

Vậy chính xác logic là gì?

Logic là quá trình điều tra, xây dựng một lập luận phức tạp bằng cách đặt ra những câu hỏi, đóng vai trò là bước đệm dẫn chúng ta đến một nơi rõ ràng hơn. Nó là khoa học nghiên cứu về các quy luật và hình thức của tư duy nhằm giúp tư duy đúng.

Việc bắt đầu tư duy logic giống như bạn đi đến một nhà hát vậy. Nó đưa bạn ra khỏi thế giới thực và bước vào một vùng đất trừu tượng. Nếu bạn xem vở kịch Peter Pan, bạn thường ít đặt những câu hỏi như sự tồn tại của nàng tiên như Tinkerbell có thật không, hay liệu trẻ em có khả năng bay trên bầu trời đêm? Đôi khi nó khiến ta bỏ qua những vi phạm của khoa học để đắm chìm vào thế giới tưởng tượng.

Theo cách này, logic cho phép bạn bỏ qua các khía cạnh nhất định của thực tế. Điều này giúp bạn có thể tập trung tốt hơn tâm điểm của một cuộc tranh luận mà không bị cuốn vào những chi tiết “thừa”. Giả sử hai người đang thảo luận về bình đẳng giới. Để khám phá đầy đủ chủ đề, họ có thể đồng ý gạt sang một bên thực tế là một số phụ nữ hiện đang là nguyên thủ quốc gia, vì những phụ nữ này vẫn là ngoại lệ trong lịch sử. Bằng cách này, họ có thể khám phá tác động của phân biệt giới tính đối với phần lớn phụ nữ.

Từ trực quan phản ánh đúng sự vật, logic giúp con người khám phá tính hiển nhiên, phổ biến, bản chất, quy luật của sự vật,…

Như các bạn cũng đã thấy, gần đây, khi click vào một trang web, nó sẽ hiện lên ô xác nhận xem liệu bạn có phải robot hay không. Đôi khi bạn sẽ thấy nó có vẻ buồn cười và khá phiền phức, tuy nhiên, đó chính là công cụ đã một phần làm nổi bật sự khác biệt quan trọng giữa con người và máy móc: Chúng ta có cảm xúc, và luôn có khả năng điều tiết chúng.

Trong một cuộc tranh cãi gay gắt, ta thường hành động dựa trên cảm xúc, như la hét, đe dọa hoặc thốt ra những lời lăng mạ. Bạn phải hiểu rằng điều này sẽ không giúp ta giành chiến thắng. Hãy nhìn theo một góc độ khác, thay thế hành vi bằng cách sử dụng lập luận logic, ta sẽ làm rõ được vấn đề đó.

Nếu như ta hiểu biết về cách thức lập luận và vận dụng nó phù hợp, thì tranh luận có thể làm sáng tỏ chân lý.

Giả định là một trở ngại lớn khác mà chúng ta phải đối mặt khi chúng ta gặp phải xung đột. Ví dụ, nếu con bạn vô tình bị điểm kém, bạn có thể trở nên giận dữ và mặc định cho rằng thất bại đó là lỗi của nó, bạn bắt đầu chê bai con mình vì quá lười học và buông lời quát mắng. Nhưng khi làm như vậy, liệu bạn đã nghĩ đến những trường hợp khả thi khác? Như vì giáo viên bất tài? Hôm đó con bạn mệt mỏi nên lơ đễnh? Hoặc lý do khác như xe buýt trường bị hỏng khiến con bạn đến muộn mười phút? Rất nhiều yếu tố có khả năng xảy ra và dẫn đến con điểm xấu đó.

Để vượt qua kiểu suy nghĩ tiêu cực đó, hãy suy nghĩ thoáng lên và liên tục đặt ra những câu hỏi tại sao? Lặp đi lặp lại cho đến khi bạn giải quyết được hết tất cả sự mơ hồ. Đó là cách áp dụng logic, nó sẽ cung cấp cho bạn những bước đệm vô giá để đi đến gốc rễ cuối cùng của bất kỳ cuộc xung đột nào. Khi bạn đặt cảm xúc sang một bên, logic có thể hướng bạn theo một chuỗi lý luận cho đến khi bạn đi đến cột mốc cuối cùng, đó là sự thật.

Thay vì quyết định dựa trên các cân nhắc lý tính, ta thường bị lung lay bởi các yếu tố cảm xúc.

Hiểu giới hạn của tư duy logic giúp chúng ta biết cách sử dụng nó hữu ích hơn.

Hình dung nhà của bạn ở phía bên kia và băng qua sông là cách duy nhất để về nhà. Nhưng ở đó không có bất cứ chiếc thuyền nào - bạn chỉ có xe đạp là phương tiện duy nhất. Điều này có làm cho xe đạp trở thành một phương thức di chuyển vô dụng? Để tư duy hiệu quả, chúng ta cũng cần áp dụng logic một cách cẩn thận.

Để làm như vậy, bối cảnh là quan trọng. Nếu nhà của bạn ở cuối đường, đang giờ cao điểm, một chiếc xe đạp sẽ là một cách tuyệt vời để len lỏi giữa các luồng giao thông. Tuy nhiên, nếu bạn cần băng qua một cái hồ, xe đạp thường không được sử dụng nhiều. Tương tự như vậy, logic là một công cụ có giá trị trong việc tìm kiếm sự thật, miễn là chúng ta hiểu tại sao khó áp dụng nó trong các tình huống thực tế.

Ở thế giới thực, các cuộc tranh luận của chúng ta hiếm khi công bằng. Vì chúng ta là con người, cảm xúc của ta ảnh hưởng rất nhiều, điều đó khiến ta khó khăn hơn trong việc đưa ra quyết định. Đó là lý do vì sao một bồi thẩm đoàn thường bị ảnh hưởng bởi một tuyên bố đẫm nước mắt, thay vì tập trung vào bằng chứng cứng. Hoặc tại sao một chính trị gia lôi cuốn nhưng đầy mâu thuẫn sẽ vượt trội hơn một người với những chính sách rõ ràng nhưng thái độ nhàm chán.

Nếu bạn bị vướng vào trường hợp này, cách tốt nhất là hoài nghi. Hãy tưởng tượng rằng ai đó đang tranh luận với bạn về điểm đến cho kỳ nghỉ lý tưởng. Bạn nghĩ rằng Hy Lạp là một điểm đến tốt hơn so với Ý, nhưng đối tác của bạn không đồng ý. Đầu tiên, xác định lý do tại sao bạn tin vào sự lựa chọn của bạn. Thứ hai, hãy tự hỏi mình - bằng chứng nào đã khiến bạn tin rằng Hy Lạp là lựa chọn tốt hơn? Điều này sẽ giúp bạn củng cố sức mạnh của lập luận cho quan điểm của mình.

Chính nhờ việc tìm tòi trong sự tự phản biện và tự suy ngẫm mà tự nhiên chúng ta sẽ được dẫn dắt đến câu hỏi “tư duy là gì?” hay “bản chất của việc tư duy là gì?”.

Mặc dù logic thường tư duy dựa trên sự thật, có những trường hợp trong cuộc sống, nó không hữu dụng mấy.

Hãy tưởng tượng: bạn đang ở trong một nhà hàng và có năm món ăn để lựa chọn. Bạn dị ứng với món đầu tiên, món tiếp theo thì lại vượt quá ngân sách. Điều đó khiến bạn chỉ còn ba lựa chọn, tất cả đều nằm trong ngân sách của bạn và có khả năng sẽ rất ngon. Làm thế nào để bạn chọn được món ăn tốt nhất?

Hãy sử dụng logic. Chúng ta có thể đặt câu hỏi để thu hẹp các sự lựa chọn, chẳng hạn như: Tôi muốn chi bao nhiêu tiền cho bữa tối? Tôi muốn ăn nhẹ hay ăn để no? Tuy nhiên, đôi khi chỉ có logic không thì các sự lựa chọn cũng sẽ không rõ ràng, chính vì vậy, logic thôi chưa đủ, bạn cần thời gian cân nhắc, hoặc một chút “hên xui" như việc tung đồng xu chọn món, hoặc bạn có thể chọn những món mình chưa bao giờ ăn để thử.

Thời gian cũng ảnh hưởng đến việc chúng ta có thể áp dụng logic để đưa ra quyết định hay không. Trong một nhà hàng, bạn có thể yêu cầu người phục vụ thêm năm phút nữa. Nhưng trong trường hợp khẩn cấp - bạn không có thời gian để phân tích một tình huống trước khi bạn quyết định làm gì. Như việc bạn ở trong một tòa nhà đang cháy, cách duy nhất nên làm là theo bản năng của mình và di tản ngay lập tức.

Nếu chúng ta muốn sử dụng logic để khám phá sự thật, trước tiên chúng ta phải làm rõ niềm tin cá nhân của mình.

Tương tự, logic tự nó không có điểm xuất phát. Vì vậy, để logic có ích, chúng ta phải chọn điểm bắt đầu, một cơ sở mà ta xem là đúng. Và điều đó có nghĩa là niềm tin của chúng ta là phải là một cột mốc cho nó.

Trong bối cảnh tư duy logic, niềm tin của chúng ta được xem là tiền đề. Vì vậy, làm thế nào để bạn xác định được tiền đề của mình?

Khái niệm là cái chỉ có trong tư duy trừu tượng, do vậy, để thấy được vai trò của khái niệm trong nhận thức, chúng ta phải hiểu được bản chất của tư duy. Thông thường, các tiên đề được hình thành bởi cách bạn được nuôi dưỡng và giáo dục, xã hội nơi bạn sống và kinh nghiệm cá nhân của bạn - với một chút trực giác.

Để xác định tiên đề của mình, hãy suy nghĩ về những gì bạn tin là đúng. Nó thường rơi vào ba nhóm: lòng tốt, kiến thức và sự tồn tại. Khi bạn đã thiết lập một vài tiên đề rõ ràng, bạn sẽ sẵn sàng khám phá chiều sâu của những mơ hồ.

Logic giúp chúng ta điều hướng tư duy thông qua những mơ hồ để tìm ra sự thật.

Ví dụ bạn rất muốn uống cà phê. Nhưng rồi bạn phát hiện hộp sữa để pha sẽ hết hạn vào ngày mai (khoảng 2 phút nữa). Làm thế nào để bạn có thể uống cà phê trước khi sữa hư?

Kịch bản này hơi vô lý, nhưng nó làm nổi bật một khía cạnh quan trọng của cuộc sống. Trong thực tế, mọi thứ hiếm khi chỉ có hai màu đen trắng. Sẽ luôn có một dải màu xám giữa các thái cực. Con người thường không cảm thấy thoải mái với các khu vực màu xám, và trên thực tế, tư duy logic cũng không phải là công cụ tuyệt vời để xử lý chúng. Nhưng nếu chúng ta dành thời gian để áp dụng logic theo một cách mới, nó có thể dẫn chúng ta vượt qua khoảng không âm u đó.

Để tranh luận một cách logic, bạn cần phải chính xác nhất có thể.

Nghĩ lại thời tiểu học khi bạn học viết. Khi viết tay, chữ ‘b’ của mọi người sẽ trông hơi khác nhau. Tuy nhiên, tất cả chúng vẫn được công nhận là ‘b'. Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra nếu một bạn cùng lớp viết chữ ‘b' ngược lại? Nó vẫn là ‘b’, hay trở thành cái gì đó hoàn toàn khác nhau? Và làm thế nào việc xoay chữ cái đó đã thay đổi cả cách phát âm của nó?

Để thiết lập một lập luận chặt chẽ, hợp lý, bạn cần phải xác định rõ vị trí của mình, do đó, sẽ không có sự mơ hồ nào cả. Nhưng, thật không may, điều này thường mất rất nhiều thời gian để xem xét, và đôi khi, nó cần cả không gian.

Kết hợp cảm xúc với logic là một cách mạnh mẽ để thay đổi quan điểm của một người nào đó.

Tức giận, sợ hãi, tình yêu và sự trung thành - đó là những cảm xúc mạnh mẽ có thể khiến chúng ta hành xử phi logic, ngay cả khi đối mặt với lý trí. Đây là lý do tại sao cảm xúc sẽ luôn chiến thắng logic.

Đáng ngạc nhiên, mặc dù logic và cảm xúc nảy sinh đối lập nhau, thì ta vẫn có thể tìm thấy điểm mà chúng giao nhau.

Cảm xúc thường có thể bắt nguồn từ nỗi sợ hãi của ta, đó là lý do tại sao nó mạnh mẽ như vậy. Nhưng có những cảm xúc mà bạn có thể kết hợp với logic để khiến mọi người suy nghĩ theo những cách mới. Để làm điều này, bạn cần tạo ra một sự tương đồng để thu hẹp khoảng cách giữa những gì bạn cảm thấy và những gì người khác làm.

Ví dụ, bạn muốn thuyết phục Jo - một phụ nữ da trắng - quan tâm nhiều hơn đến sự bình đẳng chủng tộc. Jo cũng là người quan tâm sâu sắc về bình đẳng giới, vì vậy bạn có thể bắt đầu bằng cách nói nhiều hơn về cách những người khác đối xử với nhau. Điều này phù hợp với quan điểm của Jo.

Xuất phát từ điều này, bạn có thể chỉ ra rằng những người có quyền lực ngược đãi người yếu thế có thể đại diện cho người da trắng hiện đang ngược đãi những người da màu. Từ cột mốc ban đầu rằng Jo đã đồng ý việc những người có quyền lực không nên lạm dụng nó, cô ấy sẽ bắt đầu nhìn ra sự tương đồng giữa quan điểm của cô ấy và của bạn, hoặc cô ấy sẽ tìm thêm bằng chứng để phản đối lập luận của bạn. Nếu Jo nhìn thấy sự tương đồng, Jo có thể bắt đầu đồng cảm với các nạn nhân của sự phân biệt chủng tộc. Và sự đồng cảm của cô ấy là cách tốt nhất để thay đổi quan điểm của Jo.

Cảm xúc của chúng ta định hình niềm tin của chúng ta và chỉ đạo hành vi của ta, điều này khiến chúng trở thành một khía cạnh trái ngược với logic. Nhưng vì logic sẽ luôn đứng thứ hai, nên chúng ta cần củng cố nó bằng cảm xúc. Nếu ta có thể dắt người khác vào vùng xám giữa các thái cực, suy nghĩ của họ sẽ trở nên rộng mở hơn. Họ bắt đầu nhìn thế giới qua một đôi mắt mới, đó là sự khai sáng.

Trừ khi chúng ta là nhà toán học, có lẽ ta đã nhận ra rằng logic có thể hữu ích như thế nào trong việc tạo ra sự rõ ràng. Nhưng để logic có ích, ta cần tìm hiểu về những hạn chế của nó và cách áp dụng nó một cách chính xác. Điều này sẽ giúp chúng ta tránh xa những lời lăng mạ và tức giận để tiến tới cuộc thảo luận mang tính xây dựng. Nếu chúng ta có thể làm điều này, logic sẽ hoạt động như một sợi chỉ dẫn chúng ta không chỉ đến sự thật, mà còn đến nơi hiểu biết sâu sắc hơn với những quan điểm sáng suốt hơn.

Như đã nêu trên, logic là một cách hữu ích để tìm ra sự thật trong các tình huống phức tạp. Con người không phải là robot được lập trình sẵn, và phản ứng với các kích thích một cách đơn giản. Cảm xúc của chúng ta đóng vai trò rất lớn trong việc ta hành động như thế nào, cảm giác ra sao. Đó là lý do tại sao chúng ta rất dễ hành động phi lý.

Nguồn Blinklist - Bài Thảo My

FASHIONNET là một ngôi nhà lạc quan, sống động nhưng tràn đầy cảm xúc, với sự ấm áp, thân tình. Fashionnet, nơi chiếu những bộ phim tuyệt vời, những buổi gặp gỡ yêu thương của những người yêu nghệ thuật, champagne, trà và lụa. FASHIONNET là thời trang, làm đẹp, nhiếp ảnh, hội họa là một nguồn vui sống tích cực và sinh động, vì phụ nữ hạnh phúc thì thế giới mới tốt đẹp. Fashionnet tại 7 Bis Nguyễn Thị Minh Khai, phưòng Bến Nghé, Quận 1, Tp. Hồ Chí Minh. Hotline: 093 406 8088