11 Tháng 08 3:51 pm

Hilma af Klint và hội hoạ trừu tượng mang tính đột phá

Art Vào năm 1986, những nhà sử học nghệ thuật coi nghệ thuật là một hình thức phát triển tuyến tính cải tiến theo thời gian đã nhận được một cú sốc nặng nề. Triển lãm của Bảo tàng Nghệ thuật Quận Los Angeles "The Spiritual in Art - Abstract Paintings 1890 - 1985" đã giới thiệu một nữ nghệ sĩ vô danh đặc biệt.

Vấn đề ở đây không chỉ là bức họa quá sắc sảo - mà chính là những bức tranh đã được vẽ vào đầu thế kỷ 20.

Hilma af Klint từng được biết đến như một nghệ sĩ Thụy Điển có tuổi đời còn trẻ. Bà sinh năm 1862, là một trong những người phụ nữ đầu tiên tốt nghiệp Học viện Mỹ thuật Hoàng gia ở Stockholm và có tác phẩm được trưng bày tại Hiệp hội Nghệ thuật Tổng hợp Thụy Điển.

Chân dung Hilma af Klint

Nhưng những bức tranh được trưng bày ở Los Angeles này đã tiết lộ một cuộc sống khác, một góc nhìn nghệ thuật khác. Những chủ nghĩa tâm linh được bà đem vào mỗi bức vẽ nhiều đến mức bà có thể được coi là một trong những nghệ sĩ trừu tượng vĩ đại.

Năm 2018, triển lãm của Bảo tàng Guggenheim ở New York đã phá vỡ mọi kỷ lục với số lượng người tham dự. Hilma af Klint: The Secret Paintings lần đầu tiên đã đưa tác phẩm của bà đến với Nam bán cầu.

Sự thay đổi của af Klint từ một học giả có năng lực thành một nhà trừu tượng huyền bí có khả năng truyền cảm hứng là kết quả của những ý tưởng tương đồng đã ảnh hưởng đến nhiều nghệ sĩ cùng thời với bà bao gồm Kandinsky, Mondrian, Klee và Malevich. Hãy cùng xem xét những quan điểm đã định hình những tác phẩm trừu tượng xuất sắc của người nghệ sĩ vĩ đại này.

Sự thay đổi khoa học và huyền bí

Những khám phá khoa học của cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 đã khuyến khích nhiều người đặt câu hỏi về bản chất của vũ trụ.

Vào thế kỷ 17, Isaac Newton phát hiện ra ánh sáng được tạo ra từ các hạt. Vào đầu thế kỷ 19, Lý thuyết về màu sắc của Goethe đã cho mọi người thấy rằng màu sắc có sức mạnh tâm linh và tâm lý. Vào đầu thế kỷ 20, Max Planck đã chứng minh các hạt ánh sáng có năng lượng.

Hilma af Klint, Group 1, Primordial chaos, no 16. 1906-07. Oil on canvas, 53 x 37 cm

Nhiều người bắt đầu nghĩ rằng, nếu vũ trụ chứa đựng nhiều hơn thế, thì có lẽ đã có những sự sống khác xuất hiện. Và một số người có thể giao tiếp với các linh hồn bên kia thế giới, hướng dẫn họ đến với thế giới này.

Vào cuối thế kỷ 19, xuất hiện một tôn giáo mới, Thuyết thần trí (Theosophy), kết hợp cả trí tuệ cổ đại và khoa học hiện đại. Ngày nay, điều này có vẻ bí truyền nhưng Thuyết thần trí đã đưa ra một hệ thống niềm tin hiện đại và hợp lý. Tôn giáo này đã lan rộng khắp toàn cầu và là một nhân tố chính đằng sau sự giải phóng màu da trong chủ nghĩa hiện đại của Úc thời kỳ đầu. Tại Sydney vào năm 1926, Tổ chức Thần học đã đủ chính thống để bắt đầu đài phát thanh: 2GB.

Không có gì đáng ngạc nhiên nếu Klint trở thành một tín đồ của nó. Điều đáng ngạc nhiên là sức mạnh của nghệ thuật được giải phóng như một hệ quả tất yếu.

Năm 1896, bà tham gia cùng với bốn đồng nghiệp trong một nhóm được gọi là The Five (De Fem), họ đã tìm hiểu về thế giới linh hồn bao gồm cách vẽ tự động. Đồng thời, họ cùng nhau gặp gỡ, thiền định, cầu nguyện và trò chuyện với các linh hồn. Vào thời điểm của bà, việc thực hành những việc này không phải là điều bất thường. Ngược lại, nó nó là một xu hướng nổi trội và được chấp nhận, đặc biệt là với những người tiên phong trong phong trào hội hoạ trừu tượng như: Wassily Kandinsky, Kasimir Malevich, và Piet Mondrian.

(Hilma af Klint, Untitled, 1908. Dry pastel and graphite on paper. 52.5 x 62.6 cm.)

Tuy nhiên, có một lý do thuyết phục khác để af Klint tìm kiếm những nhóm người này. Trong khi giới nghệ thuật chính thống cảnh giác với tài năng và sự tham gia của phụ nữ, “các phong trào như Thuyết thần trí và Chủ Nghĩa Tâm Linh được phụ nữ điều hành,” Bashkoff nói. “Đây là những lĩnh vực xã hội nơi phụ nữ đứng đầu với tư cách là nhà lãnh đạo.” Thuyết thần trí được thành lập bởi một phụ nữ, Helena Blavatsky, và cả hai phong trào đều ủng hộ quyền bầu cử của phụ nữ. Af Klint có phải là một nhà nữ quyền không? “Thật khó nói,” Bashkoff nhận định. “Bà định hình cuộc sống của mình để có thể nhận được sự hỗ trợ nhiều nhất vào thời bấy giờ, tôi nghĩ đó cũng là nữ quyền.”

Năm 1906, khả năng giao tiếp với thế giới bên kia của bà khiến bà gặp được Ameliel, và được người hướng dẫn tinh thần "ủy thác" để vẽ cho một loạt tác phẩm mới, The Paintings for the Temple. Sau đó, bà đã mô tả đây là "một nhiệm vụ tuyệt vời mà tôi đã thực hiện trong cuộc đời của mình."

Đến năm 1908, bà đã hoàn thành 111 tác phẩm đầu tiên trong một chuỗi bức hoạ hoành tráng bao gồm 193 tác phẩm trên vải và giấy vào năm 1915. Bà cũng lưu giữ những cuốn sổ ghi chép chi tiết đầy ám ảnh về sự phát triển tinh thần và hội hoạ của bà, trong đó có cuốn dùng như một cuốn từ điển cho ngôn ngữ hình ảnh tượng trưng.

Hilma af Klint, Untitled, 1920

Các tác phẩm đầu tiên trong loạt tranh này, có tên là “Primordial Chaos” (1906–07), bao gồm 26 bức tranh sơn dầu nhỏ giới thiệu những mối quan tâm là trọng tâm trong tất cả các bức tranh sau này của bà. Những tác phẩm này, theo một tiến trình có trật tự, minh họa cho sự ra đời của thế giới. Ở đây, Klint khám phá sự phân đôi - nam và nữ, trời và đất, sự tích cực và tiêu cực - cấu trúc nên sự tồn tại của chúng ta. Bà cũng tiết lộ từ vựng biểu tượng mà cô sẽ tiếp tục phát triển trong suốt sự nghiệp của mình. Loạt tác phẩm này chủ yếu được thể hiện bằng màu xanh lam, vàng và xanh lục. Lấy cảm hứng từ Lý thuyết màu sắc của Johann Wolfgang von Goethe (1810), af Klint giải thích màu xanh lam là nữ và màu vàng là nam; sự thống nhất của họ được biểu thị bằng màu xanh lá cây. Các dạng xoắn ốc xuất hiện thường xuyên, giống như chúng xuất hiện trong các bản vẽ tự động do De Fem đảm nhận — một biểu tượng mạnh mẽ mà Klint sẽ sử dụng lặp đi lặp lại để gợi ý sự phát triển, tiến bộ và tiến hóa.

Tuy nhiên, af Klint không để cho các linh hồn kiểm soát: “Đây không phải là trường hợp tôi phải tuân theo các linh hồn một cách mù quáng, mà chỉ là tôi tưởng tượng rằng họ luôn đứng về phía tôi.”

Loạt tranh “Paintings for the Temple” đầu tiên được hoàn thành 5 năm trước khi Kandinsky tuyên bố lập luận mang tính cách mạng của mình có tính trừu tượng trong cuốn The Spiritual in Art.

Năm 1907, bà vẽ một loạt tác phẩm tuyệt vời, The Ten Largest.

Hilma af Klint, Group IV, The ten largest no 3, youth. 1907. Tempera on paper mounted on canvas, 321 x 240 cm.

Bằng một cách nào đó, chúng đã trở thành một nghiên cứu tuyệt vời về các mùa của cuộc sống. Các yếu tố của tự nhiên, hình học và chữ viết bí ẩn được bắt nguồn từ màu xanh phấn hoa cho đến màu cam tươi, màu hoa cà và cả màu vàng, các hạt giống mang hơi hướng tuổi già nơi có màu đỏ được tô mỏng và chiếm nhiều hơn.

Installation view of The Ten Largest at the Hilma af Klint: The Secret Painting exhibition at the Art Gallery of New South Wales, 12 June — 19 September 2021.

Giá trị bị lãng quên

Để hiểu được lý do tại sao nghệ thuật của bà phát triển, và tại sao nó lại ít được biết đến trong một thời gian dài, có lẽ cần phải xem xét những sự kiện trong cuộc đời và vị trí của bà trong giới nghệ thuật.

Hilma af Klint xuất thân trong một gia đình hải quân Thụy Điển quý tộc. Trong chiến tranh thế giới thứ nhất, vị trí của Thụy Điển là trung lập về vũ trang, nhưng bà chỉ biết rõ về các cuộc tàn sát. Hàng loạt tác phẩm có tên Swan bắt đầu ngay sau khi chiến tranh bùng nổ, trong đó bà trừu tượng hoá việc thiên nga trắng chiến đấu với thiên nga đen, lặp lại trong sự hài hòa, hòa tan vào các hình học và sự trừu tượng thuần túy - cho đến cuối cùng, hai con thiên nga bị nhốt lại với nhau. Mỗi phần tử chứa các phần tử khác.

Hilma af Klint, Group IX/SUW, The swan, no 1. 1914-15. Oil on canvas, 150-150 cm.

Năm 1908, Hilma af Klint đã cho Rudolph Steiner xem loạt tranh "The Paintings of the Temple". Tại thời điểm đó, ông đã không hiểu được những tác phẩm của bà, và không đánh giá cao cách bà xem bàn thân có sự kết nối với các linh hồn.

Điều này, cũng như gánh nặng chăm sóc người mẹ già yếu và mù lòa có thể là lý do khiến bà từ bỏ việc vẽ tranh trong 4 năm. Đó cũng có thể là lý do tại sao bà muốn các tác phẩm của mình được giữ bí mật đến 20 năm sau khi bà qua đời.

Ngoài ra còn có một lý do thực dụng hơn. Thụy Điển rất gần với Đức khi Đức Quốc xã nắm quyền: nghệ thuật trừu tượng với âm thanh thần bí có thể gặp rắc rối.

Hilma af Klint, Group X, Altarpiece, no 1. 1915. Oil and metal leaf on canvas, 237.5 x 179.5 cm.

Hilma af Klint qua đời vào năm 1944. Năm 1970, sau khi nhìn thấy sự phong phú trong di sản sáng tạo của dì mình, cháu trai của bà là Erik đã cống hiến tác phẩm nghệ thuật của bà cho Moderna Museet (bảo tàng Nghệ Thuật Stockholm) của Thụy Điển. Món quà đã bị từ chối ngay lập tức khi giám đốc nghe nói rằng bà là một người bí ẩn và tâm linh.

Một năm sau, Linda Nochlin xuất bàn bài luận " Why Have There Been No Great Women Artists?" (Tại sao chưa từng có những người nữ hoạ sỹ vĩ đại?) - một mở ra một thời đại học thuật mới về đánh giá lại nghệ thuật của phụ nữ.

Có lẽ may mắn ở đây chính là món quà này đã bị từ chối. Hầu như tất cả các tác phẩm nghệ thuật của bà hiện thuộc sở hữu của Quỹ Hilma af Klint, do gia đình bà tạo ra. Nó sẽ không bao giờ bị phân tán bởi thị trường nghệ thuật và cũng không phải là đối tượng đầu cơ của các doanh nghiệp.

Thay vào đó, nó vừa là nguồn tài liệu không đổi cho các học giả vừa để khán giả thưởng thức và ngạc nhiên trước vẻ đẹp hình thái, sự phát sáng của màu sắc và cách bà ấy mở rộng thế giới quan của chúng ta với những cách nhìn mới.

Nguồn:

___________________________________________________________

Pro Creative Class I Khóa học SÁNG TẠO 6 buổi/tháng (cho mỗi môn học): Writing, Storytelling, Art, Design, Creativity. Học viết, thiết kế, tìm hiểu nghệ thuật, học tư duy sáng tạo, để đổi mới, hiểu biết, hành trình của tự do. Hotline: 0934068088 Email: Creative.proclass@gmail.com . Office: Công ty TNHH MTV Việt Thị . Address: 30, đường C18, phường 12, quận Tân Bình – HCM

Creative Class PRO: Những buổi học và bài giảng tạo ra những gợn sóng xung đột trong tâm trí và trái tim bạn, làn sóng cảm hứng bất tận, giúp bạn tìm thấy những nguyên tắc dẫn lối tài năng, đến với cái đẹp và sự sáng tạo. Đây là hành trình của nghệ thuật và tự do, với lời mời hít thở bầu không khí đầy sức sống, cảm nhận ngọn lửa tận trái tim bạn và sự thăng hoa của tinh thần.